اقتصاد ایران در روزهای پایانی بهمن ماه سال 1392 شاهد ابلاغ یکی از مهمترین اسناد کلان و تعیین کننده کشورمان بود؛ سیاست های کلی اقتصادی موسوم به «اقتصاد مقاومتی» از طرف رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اساس بند یکم اصل ١١٠ قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام به روسای هر سه قوه ابلاغ شد.
کاهش وابستگی به درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز، ارتقای شاخص های عدالت اجتماعی، افزایش تولید، اشتغال و بهره وری از جمله موارد مطرح شده در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است.
به دنبال این ابلاغ، «حسن روحانی» رییس جمهوری از یک سو در نامه ای به رهبری آمادگی دولت را برای اجرایی کردن این سیاست ها و عمل بر اساس مفاد آن اعلام کرد و از سوی دیگر در نامه ای به معاون اول خود دستورهای ١١ گانه ای را برای عملیاتی کردن آنها ابلاغ کرد.
با نگاهی به سخنان مقام معظم رهبری درباره لزوم توجه به کاهش خام فروشی و تحقق اقتصاد مقاومتی متوجه می شویم که با توجه به شرایط کنونی کشور، ضرورت توجه به صادرات غیر نفتی بیش از گذشته باید مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم اقتصاد مقاومتی را با تکیه بر توان داخلی و استفاده از تمام ظرفیت های اقتصادی و صنعتی کشور محقق کنیم.
بدون تردید سیاست های اقتصاد مقاومتی، سند جامعی برای اقتصاد پایدار کشور است و اقتصاد مقاومتی یک بحث کاملا استراتژیک است که در کشورهایی که دارای اهداف بلند مدت هستند و روحیه استقلال در بطن سیاست داخلی و خارجی آنها جاری است، مطرح شده است.
کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند که اقتصاد مقاومتی نباید انزوا و بسته شدن درها تعبیر شود و برای داشتن اقتصاد پویا، باید با دنیای پیرامون رابطه داشت و از فرصت های خارجی هم برای تقویت توان داخلی استفاده کرد.
برخی تحلیل ها افزون بر ایجاد ثبات در حوزه اعمال سیاست های پولی، اعتباری و ارزی، کاهش وابستگی بودجه را به نفت مورد تاکید قرار می دهد و امروز کاهش خام فروشی از مهمترین عوامل تحقق اقتصاد مقاومتی است، براین اساس، برای دستیابی به رشد اقتصادی باید با دنیا ارتباط داشته باشیم و بتوانیم با بالا بردن حجم تولید به فکر ارزآوری از مسیر صادرات غیر نفتی توجه ویژه ای داشته باشیم.
پتروشیمی صنعتی پیشرو برای تحقق اقتصاد مقاومتی
همزمان با تلاش برای تحقق اقتصاد مقاومتی، برای رسیدن به اهداف بلند مدت در توسعه صادرات غیرنفتی با بررسی و کنکاش دقیق فرصت ها و تهدیدهای پیش روی اقتصاد ایران در حوزه جهانی شدن می توان به رفع محدودیت ها و ضعف های موجود در زیرساخت های اقتصادی کشور پرداخت و بدون تردید صنعت پتروشمی در این هدف گذاری ها نقش آفرین است.
دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی نیازمند عملیاتی شدن برنامه خروج از رکود تورمی، ایجاد اشتغال مولد و غیر تورمی و رسیدن به هدف های سند راهبرد ملی توسعه صادرات غیر نفتی کشور است و در این مسیر صنعت پتروشیمی به عنوان صنعتی پیشرو خود را آماده تحقق جهشی دوباره می کند.
باید در نظر داشت که افزایش صادرات آن هم صادرات غیرنفتی نشانگر اقتصاد سالم و پویاست که به منزله توانمندی و ظرفیت بالفعل کشور برای ایجاد درآمد پایدار است و هر چه صادرات غیرنفتی کشور افزایش پیدا کند فرصت حضور در بازارهای جهانی هم گسترده تر خواهد شد که نتیجه اساسی این امر، شکوفایی اقتصاد کشور و استفاده از درآمدهای آن است.
تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد مهم امروز مورد توجه تمام مسئولان است و در این راستا باید با هدف جلوگیری از خام فروشی و نیز کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی به دنبال تسهیل زمینه برای رونق بخشی به صادرات محصولات نهایی بود.
صنعت پتروشمی ایران با توجه به وجود زیرساخت های مطلوب و دارا بودن قابلیت های منحصر به فرد در تمامی ابعاد می تواند در آینده نه چندان دور اقتصاد ایران را متحول کرده و راه رسیدن به هدف های پیش بینی شده در چشم انداز افق 1404 را هموار کند.
توسعه صنعت پتروشیمی در سال های گذشته به دلیل تحریم با مشکلاتی مانند عدم تخصیص بیمه ، انتقال پول، انتقال و صادرات محصول و یا مشکلاتی مانند عدم امکان استفاده از لایسنس های بین المللی و نیز انتقال فناوری مواجه بود و خوشبختانه اکنون پس از برجام به تدریج این مشکلات در حال رفع شدن است و در حال حاضر بزرگان صنعت پتروشیمی دنیا به دنبال حضور در بخش های مختلف صنعت پتروشیمی ایران هستند.
در این میان باید بر این نکته تاکید کرد که شرکت ملی صنایع پتروشیمی در دوران پساتحریم با راهبردی جدید در مسیر برنامه ریزی های کلان، سیاست گذاری، رگولاتوری و بسترسازی به عنوان پشتیبان صنعت پتروشیمی فعالیت خواهد کرد.
براساس ساختار جدید، شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان سازمان توسعه ای، سیاستگذار و حمایتگر و نقش آفرین در بازار صنعت پتروشیمی ایران است و در راستای شفاف سازی رابطه شرکت ملی صنایع پتروشیمی و وزارت نفت، بررسی توانمندی و تایید صلاحیت سرمایه گذاران در طرح های جدید و معرفی آنها به وزارت نفت برای اخذ مجوز خوراک از دیگر مواردی است که برای نقش آفرینی شرکت ملی صنایع پتروشیمی پیش بینی شده است.
تحقق اقتصاد مقاومتی و جلوگیری از خام فروشی از مهمترین برنامه های صنعت پتروشمی ایران در نقشه راه این صنعت به شمار می رود وباید گفت که همگان امروز بر این نکته تاکید دارند که پتروشیمی یکی از صنایع پیشتاز درتحقق اقتصاد مقاومتی و کاهش خام فروشی است .
به عبارتی می توان به طور واضح فروش نفت و گاز و فرآورده های پالایشگاهی یا در صنعت پتروشیمی فروش پلی اتیلن، اوره و متانول را از مصادیق خام فروشی دانست و صنعت پتروشیمی می تواند با تبدیل این محصولات به محصولاتی با ارزش تر و تکمیل زنجیره ارزش در ایجاد ارزش افزوده نیز نقش آفرین باشد و همزمان نیز کیفیت و کمیت صادرات را ارتقاء دهد.
امروزصنعت پتروشیمی ایران با حدود 40 درصد بالاترین سهم را درصادرات غیرنفتی در اختیار دارد و باید این صنعت رو به رشد با اتخاد برنامه ریزی های جامع و کامل در افزایش سهم صادرات غیر نفتی مشارکت بیشتری داشته باشد.
امروز صنعت پتروشیمی ایران نقش غیر قابل انکاری در اقتصاد کشور دارد وایران به عنوان یک قطب بزرگ پتروشیمی در سطح منطقه می تواند در عرصه بین المللی نیز حضوری پررنگ تر داشته باشد به شرط آن که تمام متولیان امر با همکاری و تعامل بیشتر در تصمیم گیری ها نقش آفرین باشند و مصالح کشور را در اولویت برنامه ریزی های خود قرار دهند.
صنعت پتروشیمی ایران در مسیر رشد و توسعه خود توانسته است دستاوردهای ارزشمندی را در طول بیش از ٥٠ سال عمر خود به دست آورد و به دلیل وجود زیرساخت های مناسب در صورت جذب سرمایه گذاری های جدید و افزایش ظرفیت تولید می تواند حضور جدی تری در بازارهای جهانی داشته باشد.
ایران به عنوان دومین قدرت پتروشیمی در منطقه خاورمیانه حدود ٢٥ درصد از تولید محصولات پتروشیمی را در اختیار دارد و با توجه به طرح های توسعه ای که بزودی وارد مدار تولید خواهند شد سهم این صنعت در بازارهای داخلی و بین المللی افزایش خواهد یافت که با یک استراتژی جامع می توان بسیاری از بازارهای بین المللی را نیز کسب کرد.
عزم ملی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی
همزمان با تلاش برای تحقق اقتصاد مقاومتی، برای رسیدن به اهداف بلند مدت در توسعه صادرات غیرنفتی با بررسی و کنکاش دقیق فرصت ها و تهدیدهای پیش روی اقتصاد ایران در حوزه جهانی شدن می توان به رفع محدودیت ها و ضعف های موجود در زیرساخت های اقتصادی کشور پرداخت.
دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی نیازمند عملیاتی شدن برنامه خروج از رکود تورمی، ایجاد اشتغال مولد و غیر تورمی و رسیدن به هدفهای سند راهبرد ملی توسعه صادرات غیر نفتی کشور است.
بیشتر وزیران اقتصادی دولت بر این نکته تاکید دارند که همه مردم و ارکان حکومت باید تصمیم جدی بگیرند که وابستگی اقتصادی کشور را به درآمدهای نفتی قطع کنند؛ با علم به این که در بلندمدت، منافع فراوانی برای ملت ایران به‌همراه دارد و در کوتاه‌مدت همه ما می‌دانیم دشواری‌هایی را ایجاد خواهد کرد.
بیژن زنگته وزیر نفت چندی پیش اظهارکرد: در سال جاری صنعت پتروشیمی ایران وضعیت بسیار مناسبی دارد که مصداق بارز اقتصاد مقاومتی بوده است چنانکه با سرمایه‌گذاری و فاینانس جذب شده در این حوزه ارزش تولیدات سالیانه را پنج میلیارد دلار افزایش می‌دهد.
وزیر نفت افزود: صنعت پتروشیمی ایران هم راستا با توسعه و پیشرفتی که در حوزه اقتصاد و صنعت کلید زده شده، روند رو به رشدی دارد و ارزش تولیدات پتروشیمی‌های کشور 20 میلیارد دلار است که برنامه‌ریزی برای افزایش دوبرابری آن در دستور کار است.
در این میان علی طیب نیا وزیر امور اقتصادی و دارائی نیز بر این اعتقاد است که اگر رشد اقتصادی در ایران در دهه‌های گذشته دچار نوسان شدید بوده است، دلیل آن را باید در وابستگی به درآمدهای نفتی جست‌وجو کرد. وقتی قیمت نفت بالا و پایین می‌رود و درآمدهای نفتی کشور را دچار نوسان می‌کند، این نوسانات در اقتصاد کلان تأثیر می‌گذارد و رشد اقتصادی را همپای تورم، دچار نوسانهای شدید می‌کند.
وزیر اقتصاد دولت تدبیروامید تاکید کرد: اگر در زمان وفور درآمدهای نفتی، این درآمدها را در بودجه دولت هزینه نمی‌کردیم، به طور یقین زمینه اثرگذاری تحریها هم به نحو موجود در ایران فراهم نمی‌شد. ما این تجربه را کردیم. وابستگی اقتصاد ما به درآمدهای نفتی افزایش پیدا کرد و در همین شرایط، تحریم‌ها بر ما تحمیل شد و آثار سوء آن را مشاهده کردیم.
با توجه به تمام موارد مورد اشاره باید در نظر داشت که افزایش صادرات آن هم صادرات غیرنفتی نشانگر اقتصاد سالم و پویاست که به منزله توانمندی و ظرفیت بالفعل کشور برای ایجاد درآمد پایدار است و هر چه صادرات غیرنفتی کشور افزایش پیدا کند فرصت حضور در بازارهای جهانی هم گسترده تر خواهد شد که نتیجه اساسی این امر هم شکوفایی اقتصاد کشور و استفاده از درآمدهای آن است.
تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد مهم امروز مورد توجه تمام مسئولان است و در این مسیر باید با هدف جلوگیری از خام فروشی و نیز کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی به دنبال تسهیل زمینه برای رونق بخشی به صادرات محصولات نهائی بود.
پتروشیمی اکنون پایه‌های اقتصاد مقاومتی را در صنعت نفت ایران تشکیل می‌دهد و حمایت از این صنعت ارزش آفرین می تواند جایگاه اقتصاد و صنعت ایران را در سطح جهان تقویت کرده و افزون بر توسعه صادرات غیر نفتی روند توسعه اقتصادی کشورمان را نیز شتاب بخشد.
نویسنده: سید فواد نبوی