نمایندگان ایران با ارائه زمینه های همکاری در بخش های مختلف صنعت از جمله خودرو، سیمان، فولاد، نیروگاه و پتروشیمی صاحب بیشترین گزارشهای همکاری در میان هیئت های حاضر بوده است.
در بخش پتروشیمی، برای نخستین بار زمینه های کاری بشرح ذیل به نمایندگان کشورهای عضو پیشنهاد شد:
1- تشکیل بازار مشترک پتروشیمی دی هشت و ایجاد کنسرسیوم های تجاری و بین المللی در جهت تسهیل واردات محصولات پتروشیمی ، رفع موانع گمرگی و ارائه تعرفه های ترجیحی میان کشورهای عضو
2- تعریف طرح های پتروشیمی دی هشت در بخشهای بالا دست، میان دست و پایین دست و اجرای مشترک آنها با سرمایه گذاری مشترک
3- ایجاد صندوق مشترک مالی برای اجرای طرحهای پتروشیمی دی هشت
4- همکاری در بخش فن آوری و تکنولوژی جدید و بومی سازی آن با برند دی هشت
5- همکاری در بخش آموزش و خدمات فنی و برگزاری سمینارهای مشترک پتروشیمی
6- شناسایی پیمانکاران توانمند و مشارکت آنها در طرحهای پتروشیمی دی هشت در بخشهای مهندسی ، ساخت و بهره برداری و...
7- ایجاد کمیتههای کاری و تخصصی میان کشورهای عضو در بخشهای مختلف صنعت پتروشیمی برای شناسایی زمینه های کاری، پیشنهاد طرحهای مناسب جهت سرمایهگذاری به کشورهای عضو و ...
8- تشکیل وب گاه صنعت پتروشیمی دی هشت برای فراهم آوردن بستر همکاری میان کشورهای عضو و ارائه اطلاعات صنعت پتروشیمی کشورها در آن بمنظور شناسایی توانمندیها و نیازمندیهای اعضا
با نگاهی به موارد مطروحه و با عنایت به توانمندیهای موجود در بخش های مختلف صنعت پتروشیمی ایران از جمله ساخت و تولید، صادرات سالانه میلیون ها تن از انواع محصولات پتروشیمی، بومی سازی برخی از کاتالیست ها و تکنولوژی ها می توان گفت ایران بیشترین حجم همکاری را با کشورهای عضو دی هشت که جمعیتی بالغ بر یک میلیارد نفر است خواهد داشت.
در اولین اجلاس وزرای صنعت دی هشت که سال 1389 در تهران برگزار شد، مقامات ایرانی بر همکاری کشورهای عضو در بخش صنعت پتروشیمی تاکید کردند و متعاقب آن در اجلاس سوم وزرای صنعت دی هشت در استانبول در سال 1390و همچنین اجلاس چهارم وزرای صنعت دی هشت در داکا بنگلادش در سال 1391، تمام نمایندگان کشورهای عضو بخصوص ایران و ترکیه از کندی شکلگیری تعاملات گله مند بودند و خواستار برنامه عملیاتی و اجرایی برای زمینه های همکاری شدند.
در نشست بنگلادش، ایران پیشنهاد کرد کارگروه صنعت پتروشیمی در تهران گردهم آیند تا زمینههای کاری خود را تعریف و ساز و کار همکاری را مشخص کنند و متعاقبا پیگیری لازم از سوی کشورهای مسئول کار گروه صورت پذیرد.
در نشست کارشناسان کارگروه صنعت پتروشیمی دی هشت که همزمان با همایش بین المللی پتروشیمی در تاریخ 24 اردیبهشت 92 در تهران برگزار شد، مهندس بیات معاون وقت وزیر نفت و مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی تاسیس سازمان همکاری پتروشیمی D8 را با عضویت ایران ، ترکیه ، مصر، مالزی، نیجریه به نمایندگان کشورهای عضو دی هشت پیشنهاد داد و درخواست کرد سایر کشورهای عضو مانند اندونزی، پاکستان و بنگلادش نیز به این مجموعه ملحق شوند. ایشان همچنین بیان کردند همکاری مشترک اعضاء در بخش احداث واحدهای پتروشیمیایی و تجاری سازی آن، بهره مندی از پتانسیلهای موجود فیمابین ، تبادل اطلاعات فنی و پژوهشی، بومی سازی تکنولوژی های روز صنعت پتروشیمی و خدمات فنی و آموزشی به تمامی کشورهای عضو کمک زیادی در جهت رشد صنعت پتروشیمی خواهد کرد.
خوشبختانه نمایندگان کشورهای حاضر ( ترکیه ، مصر، نیجریه، مالزی و ایران ) با پیشنهاد تاسیس انجمن صنعت پتروشیمی دی هشت موافقت کردند و قرار شد پیش نویس اساسنامه انجمن از سوی طرف ایرانی ظرف سه ماه تهیه و به دبیرخانه دی هشت در استانبول ارسال شود تا در اختیار کشور های عضو قرار گیرد و پس ازمطالعه و ارائه نقطه نظرات ، اساسنامه انجمن در نشستی که با حضور نمایندگان کشورهای عضو در سه ماه اول سال 2014 با میزبانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در تهران برگزار می شود به تصویب برسد.
زمینههای همکاری در بخش صنعت پتروشیمی کشورهای عضو را بطور موجز می توان بشرح زیر بر شمرد :
1- ایجاد شبکه اطلاعاتی صنعت پتروشیمی D-8 و معرفی توانمندیها و نیازمندیهای اعضاء به شبکه، شناسایی بازار تولید و مصرف و تجارت محصولات پتروشیمی و برقراری تعاملات بازرگانی بمنظور تاسیس بازار مشترک پتروشیمی D-8، شناسایی وضعیت و جایگاه رقبا در سایر بازارهای پتروشیمی جهان، شناسایی پیمانکاران و سازندگان واحدهای پتروشیمی در میان کشورهای عضو و استفاده بهنگام از آنها، شناسایی و معرفی طرحهای میان دستی و پایین دستی (تکمیلی) پتروشیمی به اعضا برای سرمایه گذاری مشترک، شناسایی روش های تامین مالی طرحهای پتروشیمی کشورهای عضو، شناسایی شرکت های سازنده و تامین کنندگان اقلام و تجهیزات مورد نیاز صنعت پتروشیمی و ایجاد کنسرسیوم های صنفی میان آنها بمنظور مشارکت هر چه بیشتر در بازارهای صنعت پتروشیمی کشورهای عضو ، ایجاد سامانه تخصصی آموزش و اعلام تقویم آموزشی و برگزاری سمینارهای مشترک توسط اعضا، تبادل پژوهشی و فن آوری با ایجاد کارگروه های تخصصی
2- ارتقای مهارت نیروی انسانی متخصص با برگزاری دورهای آموزشی مورد نیاز و همچنین تامین نیروی انسانی ماهرمورد نیاز واحدهای پتروشیمی کشورهای عضو
3- ارتقای بهره وری منابع و ظرفیت تولید، انتقال تکنولوژی با ایجاد کارگروه تخصصی و بهبود کیفیت تولیدات محصولات پتروشیمی و پیشنهاد روش های نوین کنترل کیفیت
4- جمع آوری اطلاعات، بررسی و تحقیق در خصوص مشکلات و نیازمندیها ، و اعلام راهکارهای حل مشکل و تعیین اولویت های کاری
5- تعریف ساز و کار همکاری های مشترک در زمینه های مختلف کاری
6- همکاری در جهت تاسیس، تقویت و گسترش موسسات و شرکت ها و مشارکت های مرتبط با اهداف انجمن
7- ایجاد تعامل و همکاری با انجمن های مشابه بین المللی بمنظور بهره برداری از تجارب سازنده و موثر آنها
8- ایجاد ارتباط با تشکلها و سازمانهای بین المللی مرتبط با وظایف انجمن و شرکت در سمینارهای بین المللی در جهت بهبود و ارتقای جایگاه انجمن در سطح کشورهای جهان
9- دیگر فعالیت هایی که به ارتقای جایگاه انجمن، اعضاء و یا تحقق هدف، موضوع و وظایف انجمن کمک می کند. معرفی آخرین دستاورد های فن آوری در صنایع مربوط و ارائه اطلاعات به اعضاء
10- فراهم کردن زمینه عقد قراردادهای بزرگ بین المللی با مشتریانی که متقاضی محصولات و خدمات تخصصی انجمن هستند.
11- مذاکره با صندوق سازمان کنفرانس اسلامی، صندوق پول بین الملل، بانکهای بین المللی جهت تامین منابع مالی طرحهای پتروشیمی کشورهای عضو D-8 و کمک به ایجاد یا تقویت بازار سرمایه بمنظور تامین نیازهای مالی مرتبط با طرحهای بالا دست و تکمیلی صنعت پتروشیمی کشورهای عضو
12- حضور در نمایشگاههای بینالمللی پتروشیمی جهان جهت معرفی تولیدات اعضاء و تسهیل در امر بازاریابی و فروش و صادرات تولیدات
13- برگزاری همایشهای تخصصی و دعوت از صاحبنظران با تجربه بینالمللی در عرصه صنعت پتروشیمی برای ارتقاء دانش و توانایی های علمی در حوزه فعالیت اعضا
14- تلاش برای جلب همکاری و مشارکت اعضاء در خصوص ارائه نظرات مشورتی، تخصصی و مشارکت در تعرفههای قیمت خوراک، تعرفههای صادراتی و نیز تعرفههای واردات کالا و محصولات صنعت پتروشیمی کشورهای عضو
15- کمک به فراهم سازی امکانات و تسریع در بهرهگیری از سرمایه، اطلاعات، فناوری، فنون و تجربیات شرکت برتر پتروشیمی جهان بمنظور تقویت و توسعه صنعت پتروشیمی کشورهای عضو D-8
16- حمایت از تشکیل کنسرسیوم ها و مشارکت ها در بین اعضاء انجمن بمنظور تقویت و هم افزایی توانایی ها و قابلیت های آنها
17-کمک به ایجاد مرکز پژوهشی و فن آوری صنعت پتروشیمی D-8
اکنون باید بررسی کرد که کشورهای عضو دی هشت از تعاملات خود در بخش صنعت پتروشیمی دی هشت به دنبال چه می گردند.
ایران با برخورداری از منابع فراوان گازی، هیدروکربنی و وجود هاب های پتروشیمی در مناطق ماهشهر و عسلویه، شرایط ایده آلی را در جهت ساخت واحدهای جدید پتروشیمی در مناطق قشم، چابهار، سرخس، لاوان و فاز سوم عسلویه دارا است. میزان ظرفیت اسمی و تولیدی انواع محصولات پتروشیمیایی ایران در پایان سال 91 به ترتیب 57 و 41 میلیون تن بالغ گردید.
شایان ذکر است در سال 1390، ایران به ترتیب صاحب 5/24 و 4/2 درصد از ظرفیت تولید محصولات پتروشیمیایی خاورمیانه و جهان بوده و پیش بینی می شود این مقدار در سال 1394 به ترتیب به 1/39 درصد و 8/4 درصد برسد.
با عنایت به افق صنعت پتروشیمی ایران در آینده نزدیک و با توجه به برنامه ششم توسعه پتروشیمی که در آن 9 زنجیره و 62 محصول پایه، میانی و نهایی به ظرفیت 66 میلیون تن در سال برنامه ریزی شده و سرمایه گذاری مورد نیاز آن حدود 43 میلیارد دلار برآورد گردیده است، می توان از تعاملات و همکاری با کشورهای دی هشت، به اهداف زیر دست یافت:
1- بازار مصرف یک میلیارد نفری کشورهای عضو
2- ساخت طرح های مناسب پتروشیمی با سرمایه گذاری مشترک کشورهای عضو دی هشت با توجه به فراهم بودن خوراک، دسترسی به آبهای آزاد، برخورداری از نیروی جوان متخصص ....
3- با تعامل بیشتر با کشورهای ترکیه و مالزی میتوان در بخش صنایع تکمیلی ، بمنظور جلوگیری از خام فروشی محصولات پتروشیمی، شهرک های تخصصی پتروشیمی در قالب خوشه های صنعتی با هدف تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنایع میانی و تکمیلی ایجاد نمود و عملا ارزش افزوده بیشتری برای کشورمان حاصل شود.
لازم بذکر است با عنایت به برنامه ریزی ها و تدوین دورنمای برنامه هفتم توسعه صنعت پتروشیمی، توجه ویژه ای به صنایع تکمیلی در بخش پتروشیمی شده بطوری که به زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی بعنوان یک راهبرد مهم در اقتصاد نگریسته شده است که با وجود مزیت های بالقوه صنعت پتروشیمی در ایران و همکاری با ترکیه و مالزی در بخش صنایع تکمیلی در چارچوب همکاریهای دی هشت، امید است مسیر خام فروشی محصولات پتروشیمی قطع و با تکمیل زنجیره ارزش عملا به ارزش افزوده بیشتری نائل شویم. برای بالفعل کردن این بخش از صنعت با تخصیص 10 درصد از صندوق توسعه ملی، می توان هاب شدن ایران در صنایع تکمیلی پتروشیمی در مدت زمان کمی تحقق بخشیم و این یعنی اشتغالزایی بیشتر و ایجاد درآمد بیشتر برای مملکت.
4- صدور خدمات فنی و تخصصی ، برگزاری دورههای آموزشی، صنعتی و فرهنگی و همچنین سمینارهای مشترک بمنظور ایجاد روابط، توسعه همکاری و بهره برداری مناسب با توجه به توانمندی و پتانسیل های موجود در بخش پتروشیمی مزیت ممتازی برای کشورمان فراهم می آورد که باید در تعاملات خود با کشورهای دی هشت صاحب برنامه دقیق و منسجمی باشیم.
نویسنده : بهرام نجار – سرپرست روابط با منطقه و آسیا امور بین الملل شرکت ملی صنایع پتروشیمی