به گزارش خبرنگار نیپنا، شهرام رضایی، مشاور مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در پنل تخصصی «ارزیابی بلوغ دیجیتال صنعت پتروشیمی» با تأکید بر اینکه تحول دیجیتال دیگر یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی استراتژیک برای بقا و خلق ارزش در صنعت پتروشیمی است، اظهار کرد: دوران تکیه صرف بر توسعه سخت‌افزاری و فروش مواد خام به پایان رسیده و آینده صنعت در گرو هوشمندسازی، معماری داده و توانمندسازی شرکت‌های کوچک و متوسط قرار دارد.
وی با اشاره به تحولات سریع جهانی گفت: امروز موضوعاتی مانند تغییرات اقلیمی، محدودیت منابع و فشارهای بین‌المللی، مدل کسب‌وکار صنایع انرژی‌محور را دگرگون کرده است. دیگر نمی‌توان تنها با افزایش ظرفیت تولید یا توسعه خطوط لوله، ارزش‌آفرینی کرد. ما باید از فروش خام عبور کنیم و منابع زیرزمینی را به محصولاتی با ارزش افزوده بالا تبدیل کنیم ، محصولاتی که در زنجیره تولید داخلی نقش‌آفرینی کرده و اشتغال پایدار ایجاد کنند.
رضایی افزود: تجربه جهانی نشان می‌دهد که تغییرات پایدار در مدل کسب‌وکار، تنها زمانی حاصل می‌شود که فناوری دیجیتال، داده‌محوری و بازطراحی فرایندها با هم ترکیب شوند. آنچه امروز ارزش می‌آفریند، نه سخت‌افزار بیشتر، بلکه «هوشمندسازی فرایندها»، «تحلیل داده‌ها» و «توسعه خدمات مبتنی بر داده» است.
*ضرورت شفافیت و همکاری میان دولت و بخش خصوصی
مشاور مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به نقش مهم بخش خصوصی در این مسیر گفت: یکی از چالش‌های اصلی، نبود شفافیت اطلاعات و سازوکارهای اعتمادساز میان بخش دولتی و خصوصی است. فعالان بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری به ثبات، پیش‌بینی‌پذیری و دسترسی به داده‌های واقعی نیاز دارند، در حالی که گاهی بازار و اطلاعات به شکل شفاف در اختیار آن‌ها قرار نمی‌گیرد.
وی تأکید کرد: اگر قرار است بخش خصوصی موتور نوآوری و خلق ارزش در صنعت پتروشیمی باشد، باید نظامی شفاف و مبتنی بر اعتماد شکل گیرد تا سرمایه‌گذار بتواند با اطمینان تصمیم بگیرد و ریسک خود را مدیریت کند.
*دیجیتال‌سازی، ابزاری برای پایداری تولید و پیش‌بینی بحران
رضایی با اشاره به چالش‌های عملیاتی در تأمین خوراک و انرژی گفت: محدودیت یا قطع خوراک در زمان اوج مصرف یا تغییر شرایط شبکه برق، می‌تواند تولید واحدها را مختل کند و به کاهش بهره‌وری در کل زنجیره بینجامد. از این‌رو، دیجیتال‌سازی تنها ابزاری برای افزایش بهره‌وری نیست، بلکه راهکاری برای پیش‌بینی، هماهنگی شبکه‌ای و حفظ پایداری تولید در شرایط بحرانی است.
وی با اشاره به راهکارهای فناورانه توضیح داد: برای تحقق این هدف باید از ظرفیت‌های اینترنت اشیاء (IoT)، پایش لحظه‌ای داده‌ها، تحلیل هوشمند و در مراحل پیشرفته‌تر، هوش مصنوعی بهره برد. این اقدامات با نصب حسگرها، ایجاد بسترهای انتقال داده و تحلیل اطلاعات در سطح زنجیره تأمین، به شفافیت، مانیتورینگ مستمر تولید و مدیریت ریسک کمک می‌کند و با اهداف تعیین‌شده در برنامه هفتم توسعه نیز هم‌راستا است.
مشاور مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی تأکید کرد: باید از فناوری به‌عنوان «سرویس» نگاه کنیم؛ یعنی به جای صرفاً خرید تجهیزات گران‌قیمت، به طراحی خدمات داده‌محور و مدل‌های اشتراکی بیندیشیم. با این رویکرد، شرکت‌های کوچک و متوسط نیز می‌توانند از منافع تحول دیجیتال بهره‌مند شوند.
رضایی افزود: این نگاه دو مزیت اساسی دارد؛ نخست، امکان گسترش سریع‌تر فناوری در سطح صنعت و دوم، توزیع عادلانه منافع دیجیتال در کل زنجیره ارزش که موجب پویایی و رقابت‌پذیری بیشتر می‌شود.
*اهمیت آموزش و تحول فرهنگی در مسیر دیجیتال‌سازی
وی یکی از ارکان اساسی این تحول را تغییر فرهنگی و آموزشی دانست و گفت: بسیاری از مدیران و کارکنان هنوز بر روش‌های سنتی پافشاری می‌کنند و لازم است آموزش‌های تخصصی در زمینه داده‌محوری، تصمیم‌گیری هوشمند و فناوری‌های نوین گسترش یابد. بدون ارتقای مهارت نیروی انسانی و تغییر رفتار سازمانی، هیچ فناوری جدیدی به نتیجه نخواهد رسید.
*حرکت به‌سوی نسل دوم دیجیتال در صنعت پتروشیمی
رضایی خاطرنشان کرد: هدف ما دستیابی به نسل دوم دیجیتال در صنعت پتروشیمی است؛ نسلی که فراتر از نصب ابزارها، به معماری داده، هم‌افزایی بین بازیگران زنجیره و خلق خدمات نوین مبتنی بر داده می‌اندیشد.
به گفته او، پروژه‌های آزمایشی در برخی شرکت‌ها آغاز شده و در آینده نزدیک گزارش‌های عملیاتی و نتایج ملموس آن‌ها منتشر خواهد شد. رضایی تأکید کرد: در صورت تداوم این مسیر، دیجیتال‌سازی می‌تواند موجب افزایش تاب‌آوری، کاهش هزینه‌ها و توسعه بازارهای صادراتی صنعت پتروشیمی شود.
مشاور مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ادامه با اشاره به نوسانات خوراک و انرژی گفت: یکی از دغدغه‌های جدی صنعت، نبود ثبات در تأمین خوراک است. در مقاطعی، به‌دلیل محدودیت‌های گاز یا مشکلات شبکه، جریان خوراک به‌طور ناگهانی کاهش یافته یا متوقف می‌شود که این امر نه‌تنها زیان مالی به همراه دارد، بلکه تداوم تولید را نیز مختل می‌کند.
وی افزود: اگر برنامه‌ریزی دقیق و مبتنی بر داده وجود نداشته باشد، هر نوسان در خوراک یا انرژی، اثرات زنجیره‌ای بر تولید، صادرات و قیمت‌گذاری خواهد داشت. مدیریت این وضعیت با روش‌های سنتی ممکن نیست و نیازمند معماری هوشمند و سیستم‌های دیجیتال برای پیش‌بینی، پایش و هماهنگی لحظه‌ای میان واحدهاست.
رضایی با اشاره به تجربه کشورهای پیشرو اظهار کرد: کشورهایی مانند عربستان سعودی سال‌هاست که سامانه‌های پیش‌بینی و کنترل هوشمند خوراک را در صنایع انرژی خود پیاده کرده‌اند و با استفاده از مدل‌های تحلیلی و شبیه‌سازی فرآیند، تغییرات ناگهانی را در کوتاه‌ترین زمان مدیریت می‌کنند. ایران نیز باید در همین مسیر حرکت کند، چراکه هر تأخیر در این زمینه، هزینه‌های ملی قابل‌توجهی به همراه خواهد داشت.
وی با تأکید بر ضرورت تاب‌آوری اقتصادی در برابر تحریم‌ها گفت: ممكن است در آینده با تحریم‌هایی مواجه شویم که نه در صادرات، بلکه در تولید و فناوری اعمال شود؛ ازاین‌رو، باید از هم‌اکنون برنامه‌ریزی ملی برای خودکفایی در زنجیره تولید و تأمین تجهیزات داشته باشیم تا در شرایط محدودیت، تولید داخلی متوقف نشود.
رضایی با اشاره به تجارب موفق جهانی خاطرنشان کرد: کشورهایی مانند ژاپن و کره‌جنوبی با بهره‌گیری از معماری دقیق داده‌ها و کاهش وابستگی به منابع خارجی، توانسته‌اند تاب‌آوری بالایی در برابر بحران‌ها ایجاد کنند. ایران نیز باید با توسعه سامانه‌های بومی و ملی، مسیر مشابهی را برای پایداری تولید در شرایط تحریم، بحران انرژی و محدودیت‌های زیست‌محیطی دنبال کند.
مشاور مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با بیان این که آینده صنعت پتروشیمی تنها در افزایش ظرفیت تولید خلاصه نمی‌شود، بلکه در توانایی کنترل هوشمند جریان انرژی، مواد و داده‌ها تعریف خواهد شد تأکید کرد: برای تحقق این چشم‌انداز، باید به‌صورت هم‌زمان سه محور توسعه فناوری، مدیریت داده و فرهنگ تصمیم‌گیری علمی را در سطح بنگاه‌ها و سیاست‌گذاری ملی تقویت کنیم.
وی خاطرنشان کرد: دیجیتال‌سازی صرفاً یک ابزار فناورانه نیست، بلکه نوعی نگرش مدیریتی است که به ما می‌آموزد به جای واکنش به بحران، آن را پیش‌بینی کنیم؛ و این همان تفاوت کشورهای پیشرو در بازار جهانی انرژی و محصولات پتروشیمی با سایرین است