با اشاره به ۳۰ سپتامبر روز جهانی ناشنوایان بایدگفت: هدف از نام گذاری چنین روزی، ارتقای فرهنگ ارتباط با ناشنوایان، اهمیت به کارگیری زبان اشاره به عنوان راه ارتباطی برای اکثریت ناشنوایان، جلب توجه و آشنا سازی سیاست گزاران، مسئولین و عموم مردم جامعه با دست آوردها و توانمندی های ناشنوایان از یک سو، و از سوی دیگر شناخت مشکلات و معضلاتی است که این قشر در جامعه با آن روبرو هستند.
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۰ بیش از ۵ درصد جمعیت جهان کم شنوا و ناشنوا هستند که ۷ درصد این مقدار را کودکان تشکیل می دهند که رقمی بالغ بر ۳۴ میلیون کودک کم شنوا در دنیا است. متاسفانه در حدود ۳۰ تا۴۰ درصد کم شنوایی های مادرزادی در کودکان همراه با یک مشکل اضافه تر هست. مثلا علاوه بر کم شنوا بودن، کودک دچار اختلال یادگیری است یا اوتیستیک هست یا فلج مغزی هم دارد که در این شرایط معمولا برقراری ارتباط بسیار دشوار تر می شود. ۹۳ درصد بقیه جمعیت کم شنوا در جهان، بزرگسال و سالمند هستند که تعدادی به صورت مادرزادی از هنگام تولد دارای کم شنوایی شده اند و تعدادی هم به دلایل اکتسابی مثل ضربه های به سر، ضربه های صوتی و بیماریها در دوره بزرگسالی و یا در اثر مثلا پیرگوشی در دوره سالمندی دارای کم شنوایی شده اند.
بیش از 90 درصد فرزندان ناشنوا از والدین شنوا متولد می‌‌شوند
اثرات روانشناختی ناشی از فرزند معلول یک مشکل عمده اما کمتر مورد مطالعه در سراسر جهان است؛ از دیدگاه خانوادگی کم‌شنوایی پیچیده‌ترین ضایعه حسی است.در مورد کم‌شنوایی این وضعیت با مشکلات ویژه‌ای مواجه است، چراکه بیش از 90 درصد فرزندان ناشنوا از والدین شنوا متولد می‌‌شوند. استرس والدین نه تنها در پاسخ به تشخیص اولیه بوده، بلکه به دلیل افزایش فشارهای مالی، تعاملات ارتباطی دشوار با فرزندانشان، احساس خجالت، انزوا و انطباق با نیازهای منحصر به فرد فرزند ناشنوا است.
اضطراب وافسردگی چالش اصلی افراد ناشنوا
از آنجا که حس شنوایی یکی از مهم ترین ابزار برای کسب اطلاعات از محیط، آگاهی از احساسات و هیجانات دیگران است، ناشنوایی تاثیر زیادی در شناخت فرد از محیط و دریافت اطلاعات دارد بنابراین ممکن است فرد ناشنوا در دوره‌هایی از زندگی اضطراب و افسردگی را تجربه کند.
برای کاهش اضطراب لازم است به رشد زبان شخص ناشنوا توجه بیشتری کرد و برای اینکه بتواند تا حدودی در تعاملات اجتماعی شرکت کند لازم است از گفتار درمانگران و کاردرمانگران یاری گرفته شود، همچنین می‌توان در مقاطعی از دارو درمانی همراه با درمان‌های دیگر استفاده شود چراکه نه‌تنها افراد ناشنوا بلکه برای تمامی افراد ممکن است در طول زندگی احساس اضطراب ایجاد شود و گاها دارو درمانی می‌تواند موثر باشد.
برخورد خانواده و دوستان با فرد ناشنوا باید چگونه باشد تا او به این مشکلات برنخورد؟
معمولا درباره شخصیت ویژه ناشنوایان توصیف‌های منفی آورده می‌شود و آنان را به عنوان افرادی که از رشد عاطفی لازم برخوردار نیستند و افرادی عجول، خود محور و انعطاف‌ناپذیر و بی‌احساس نسبت به دیگران وصف می‌کنند.
دلیل اینگونه برداشت‌ها این است که آنها واکنش‌های مرسوم اجتماعی را در ارتباط خود با دیگران، همانند همسالان شنوای خود نیاموخته‌اند.در نتیجه از احساسات آنی خود پیروی کرده و این مشکل را تا بزرگسالی هم تداوم می‌بخشند.
مثلا شاهدیم اگر کودک ناشنوا والدینی ناشنوا داشته باشد به میزان چشمگیری بیش از آنهایی که والدین شنوا دارند در کارها تامل و ژرف‌اندیشی نشان می‌دهند و این نشان می‌دهد که احتمالا روش ارتباطی و آشنایی والدین ناشنوا با مسایل او مناسب‌تر است.
در این میان نداشتن فرصت‌های آموزشی مناسب هم مزید بر علت می‌شود… باید بگویم رفتار اعضای خانواده، به ویژه مادر در رشد عاطفی و سازگاری اجتماعی و آمادگی آموزش مهارت‌های زبانی و تحصیلی بسیار مهم است.
آیا باید کودک ناشنوا خیلی مورد حمایت والدین قرار گیرد ؟
دست کم در ۹۰ درصد والدین شنوای کودک ناشنوا، احساس سردرگمی، عدم قطعیت و حتی گهگاه احساس گناه ملاحظه می‌شود.این دوگانگی عاطفی والدین و راهنمایی‌های متناقضی که از دیگران می‌گیرند اغلب آنها را بیش از حد حمایت‌گر و بی‌ثبات در اعمال نظم برای بچه می‌سازد.
گاهی هم، به خصوص در زن و شوهرهایی که پیش از تولد فرزند ناشنوای خود با هم مشکلات عمیق داشته‌اند دیده می‌شود که کودک را طرد و مسوولیت را به عهده دیگری (معمولا همسر) می‌اندازند.
در هر صورت این واکنش‌ها موجب می‌شود که کودک از واقعیت بگریزد. اولین راه برخورد مناسب این است که زن و شوهر همدل باشند و رفتارهای متناقض نشان ندهند. مثلا می‌بینیم پدر نارسایی حسی کودک را نمی‌پذیرد و انتظارات نامعقول از بچه دارد و برعکس، مادر حمایت بیش از حد می‌کند.
تقابل این دو دیدگاه است که ناراحتی روانی ثانویه را در کودک ایجاد می‌کند.پس با این رفتار اشتباه اعتماد به نفس کودک ناشنوا را می‌گیریم و او را در آینده به بیمار روانی تبدیل می‌کنیم.
والدین کودکان ناشنوا برای اینکه کودکانی با عزت نفس بالا پرورش دهند لازم است به خودمختاری و استقلال کودک بیشتر توجه کنند و به کودکان خود اجازه انتخاب کردن، اشتباه کردن و شکست خوردن بدهند، همچنین با تشویق به موقع برای انجام کارهای مورد علاقه کودک، نشان دادن عشق و علاقه بی قید و شرط به کودک و تعریف به جا از او می‌توانند کودکانی با عزت نفس پرورش دهند.
میزان بهره هوشی بچه‌های ناشنوا
این فقدان ساده شنوایی ربطی به توانایی ذاتی هوشی ندارد و بهره هوشی از همان منحنی زنگوله‌ای شکل شنوایان پیروی می‌کند.اگر یک والد شنوای فهمیده رنج یادگیری زبان اشاره را به خود هموار کند به راحتی می‌تواند با فرزندش رابطه برقرار کند و هم کمک کند گنجینه لغات فرزندش به همان سرعت همسالان شنوای خود تکمیل شود.
استعداد یابی کودکان ناشنوا
کودکان ناشنوا را می‌توان از طریق مشاهده،
مصاحبه و به ویژه مصاحبه با اطرافیان شخص ناشنوا و از طریق تست‌های
استعداد یابی به وسیله متخصصین حوزه استثنایی و مشاوره استعداد یابی کرد.
نقش زبان اشاره در یادگیری کودکان ناشنوا
متاسفانه والدین با مقاومت در برابر زبان اشاره فراموش می‌کنند منظور از زبان آموزشی دسترسی به اطلاعات است و کودک آنها بدون شنوایی یا جانشین موثر آن یعنی اشاره ساعت‌های بی‌شماری را از دست می‌دهد.
شواهد بر این دلالت دارد که یادگیری زبان اشاره موجب عدم تشویق کودک به فراگیری زبان کلامی نمی‌شود و همواره ترکیب روش‌های کلامی، لب‌خوانی، اشاره و تقویت صدا بهترین نتیجه را می‌دهد.
مشکل اساسی این بچه‌ها صرفا نداشتن حس شنوایی نیست بلکه عدم امکان ایجاد یک سیستم ارتباطی مناسب با پیرامون خود و دیگران است.
روانپزشکان چه کمکی می‌توانند به کودک ناشنوا بکنند؟
هدف اول از بین بردن استرس ناشنوا است که پیش نیاز آن بررسی محیط و روابط خانه و محل آموزشی است.
دوم دگرگون‌سازی محیط ناسالم، سوم درمان نشانه‌ها و یا در صورت امکان درمان علت اصلی به وسیله دارو یا رفتار درمانی و توصیه‌هایی جهت حفظ و تعالی بهداشت روانی خانواده.
در ضمن تجویز داروها و رفتار درمانی برای ناشنوایان هیچ فرقی با شنوایان ندارد.
آموزش زبان ناشنوایان، ارتباط با افراد ناشنوا (کر و لال)
چندین روش برای ارتباط با افراد ناشنوا وجود دارد، مانند لب خوانی، قلم و کاغذ، حرکات دست، اشاره و… اما در هر روش برای انکه توسط فرد ناشنوا و شما قابل فهم گردد لازم است اصول و قواعد انرا رعایت نمایید.
ایجاد نوعی الفبای دستی که بتواند برای آموزش کودکان ناشنوا مورد استفاده قرار گیرد همواره مد نظر بوده است.
از آنجا که الفباهای نوشتاری متفاوتی وجود دارد ، به همان نسبت انواع مشابهی از الفباهای دستی ناشنوایان در جهان نیز پدید آمده است.
برای آشنایی با جزییات تعداد انبوهی از الفباهای دستی ناشنوایان جهان کتاب مجموعه تصاویر الفبا های دستی ناشنوایان نوشته کارمل Carmel به عنوان بهترین منبع شناخته می شود.
در ایران ، اولین تلاش برای ساخت الفبای دستی ناشنوایان توسط جبار باغچه بان برای تعلیم به سه کودک ناشنوای باغچه اطفال تبریز آغاز شده است.