سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در جریان سفر یک روزه خود به خوزستان شامگاه جمعه پنجم شهریورماه در نشست شورای اداری و جمع مدیران این استان بر لزوم توجه به صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در مسیر افزایش اشتغال تاکید کرد و گفت: صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در کنار ارزش افزوده بالا، ظرفیت افزایش اشتغال دارند، بنابراین باید تلاش کنیم در بخش پتروشیمی، خام‌فروشی نکنیم و این از ضرورت‌هایی است که باید در استان خوزستان تقویت شود.
تاکید بر صنایع پایین دستی صنعت پتروشیمی، تاکیدی مربوط به امروز و دیروز نیست و همواره بر توسعه صنایع پایین دست پتروشیمی تاکید شده است. اما این سخن رئیس جمهور را از این جهت می توان به فال نیک گرفت که نگرش شخص اول اجرایی کشور درباره صنعت پتروشیمی را نشان می دهد؛ نگرشی که در بین مسئولان کشور در حوزه های اجرایی و قانونگذاری، عموما تبلور رشد و توسعه صنعت پتروشیمی را در ایجاد مجتمع های پتروشیمی می داند و حوزه های پایین دستی و تکمیل زنجیره ارزش مغفول واقع می شود.
حال که تاکید سیدابراهیم رئیسی بر توجه به صنایع پایین دستی پتروشیمی است، این تاکید می تواند زمینه ساز توجه سایر ارکان مرتبط در دولت و مجلس به این حوزه شود. این موضوع پیش از این در تبلیغات انتخاباتی آقای رئیسی هم مورد توجه قرار گرفته بود، بطوریکه توسعه صنایع پایین دست این صنعت، از این جهت که می تواند ارزش افزوده مناسبی در تولید فرآورده های نفتی ایجاد کند و همچنین توسعه فعالیت های پایین دستی با دانش های فنی داخلی شده توسط این شرکت ها در برنامه های انتخاباتی رئیس جمهور لحاظ شده بود. بنابراین تاکید رییس جمهور بر توسعه صنایع پایین دست در پتروشیمی که مسیر حرکت آینده این صنعت را هموار می کند، صرفا تاکیدی حاصل از قرار گرفتن در فضای سخنرانی در جمع مدیران استان خوزستان، به عنوان یکی از قطب های پتروشیمی نبود، بلکه مسبوق به سابقه و حاصل برنامه قبلی بود.
اما نکته مهم اینجاست که تاکید بر توسعه صنایع پایین دستی صنعت پتروشیمی و توجه به ارزش افزوده بالای آن و برنامه ریزی برای توسعه صنعت پتروشیمی در این بخش، در چهار سال گذشته وارد فاز عملیاتی شده بود و کاملا با برنامه های کلان دولت جدید در حوزه پتروشیمی انطباق دارد.
تولید محصولات پتروشیمی از 3 میلیون تن در سال 1357 به 83.5 میلیون تن در پایان سال 1399 رسید و هم اکنون 50 طرح در چارچوب جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی در مراحل مختلف اجرایی قرار دارند که پیش بینی می شود با تکمیل و راه اندازی آنها ظرفیت این صنعت تا پایان سال 1404 به 130 میلیون تن می رسد. در این پیش بینی تولید، برای تامین نیاز صنایع پایین دست پتروشیمی به عنوان مهمترین منبع ایجاد اشتغال در زنجیره صنعت پتروشیمی، توجه خاصی صورت گرفته است.
آمار ها گویای آن است که بیش از 15 هزار بنگاه در حوزه صنایع پایین دستی پتروشیمی مشغول فعالیت هستند که نقش مهمی در ایجاد اشتغال در کشور و ایجاد رونق اقتصادی دارند. بطوریکه اشتغال مستقیم در صنعت پتروشیمی در حوزه پایین دست حدود 920 هزار شغل تخمین زده می شود. این میزان اشتغال را اگر با اشتغال مستقیم 107 هزار نفری در صنعت پتروشیمی در حوزه بالادست مقایسه کنیم به اهمیت صنایع پایین دست در این حوزه بیشتر پی می بریم.
بد نیست بدانید که به ازای هر یک میلیون تن محصول پتروشیمی عرضه شده به صنایع پایین دست صنعت پتروشیمی، پتانسیل ایجاد 170 هزار اشتغال وجود دارد، بنابراین تاکید فراوانی در سالهای گذشته صورت گرفته که ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی در اختیار تولید خوراک برای صنایع پایین دست قرار گیرد و برنامه ریزی دقیقی نیز برای آن صورت گرفته است .
ایران با تولید 30 میلیون تن محصولات پایه صنعت پتروشیمی توانسته جایگاه دوم منطقه را در این حوزه از آن خود کند و پیش بینی می شود با اجرایی شدن طرح های برنامه جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی، تا انتهای برنامه هفتم توسعه کشور، میزان تولید محصولات پایه پتروشیمی در ایران به 57 میلیون تن افزایش یابد که این امر نه تنها جایگاه ایران را در این بخش به جایگاه اول منطقه ارتقا می دهد،بلکه چرخ های رشد و توسعه صنایع پایین دست پتروشیمی را با سرعت بیشتری به حرکت در می آورد و رشد استغال و رونق اقتصادی را در پی خواهد داشت.
حاصل این رخداد، ایجاد ارزش افزوده بالاتر برای صنعت پتروشیمی و تولید طیف متنوعی از تولیدات مختلف در این صنعت است که نیازهای مختلف کشور را تامین خواهد کرد.
در مجموع، بین برنامه ها و اولویت های رییس جمهوری برای صنعت پتروشیمی و اولویت های برنامه ریزی شده و ریل گذاری انجام شده در شرکت ملی صنایع پتروشیمی، نقاط مشترکی وجود دارد که نقطه تبلور آن را می توان توجه به صنایع پایین دست دانست؛ موضوعی که همواره جزو اولویت های مدیریت شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سالهای اخیر بوده و اجرای آن می تواند ضامن اشتغالزایی، رشد و رونق اقتصادی در سراسر کشور با تکیه بر صنایع پایین دست باشد.
منبع آمار و اطلاعات: کتاب صنعت پتروشیمی در سال ۱۳۹۹