صنعت پتروشیمی ایران با هدف تکمیل زنجیره ارزش و ایجاد ارزش افزوده بیشتر با شتاب در حال توسعه هوشمند است و این صنعت پیشران تلاش می‌کند تا تولید، هدفمند و در مسیر کاهش خام فروشی و تولید محصولات نهایی باشد، در این میان هلدینگ پتروفرهنگ نیز با جدیت به دنبال توسعه متوازن است.
نیپنا در آستانه افتتاح رسمی طرح پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه که یکی از طرح های جهش دوم صنعت پتروشیمی محسوب می شود و به منظور آشنایی بیشتر با مهمترین فعالیت های این هلدینگ گفتگویی را با خانم مهندس مرضیه شاهدایی انجام داده است که متن کامل این گفتگو در پی می آید:
روند تولید شرکت های پتروشیمی زیرمجموعه پتروفرهنگ با توجه به تحریم ها در سال گذشته چگونه بود؟
تلاش های زیادی برای برطرف کردن اثرات نامطلوب تحریم از سوی هلدینگ پتروفرهنگ صورت گرفته است. پتروفرهنگ 46 درصد از سهام پتروشیمی مروارید را در اختیار دارد. این مجتمع که از واحدهای خوب صنعت پتروشیمی کشور است موفق به ثبت رکورد 94 درصد ظرفیت اسمی (۵۰۰ هزار تن در سال) در تولید محصول اتیلن در سال گذشته شد. همچنین طرح توسعه واحد اتیلن پتروشیمی مروارید به منظور افزایش 30 درصدی ظرفیت تولید از سال گذشته آغاز شده است.
این طرح با وجود مشکلات تحریم پیشرفت مناسبی دارد و امیدوارم در پاییز امسال به بهره برداری برسد. از آنجا که واحد اتیلن گلایکول پتروشیمی مروارید نیز توان تولید با ظرفیت بالاتر را دارد، افزایش ظرفیت تولید این واحد 553 هزار تن در سال در حال بررسی است.
همچنین 19 درصد از سهام پتروشیمی خراسان که تولیدکننده اوره و آمونیاک و کریستال ملامین است نیز به شرکت پتروفرهنگ تعلق دارد. این شرکت موفق به ثبت رکورد تولید جدیدی در سال گذشته شد.
به تازگی، پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه یکی از طرح های شرکت پتروفرهنگ هم به تولید رسیده است که در این طرح مدیریت اصلی و سرمایه گذاری با پتروفرهنگ است و به زودی بطور رسمی افتتاح خواهد شد. کمیای پارس خاورمیانه یک واحد متانولی با ظرفیت یک میلیون و 650 هزار تن در سال است که در مدت زمان چهار سال پس از گشایش فاینانس در حالی به نتیجه رسید که به دلیل تحریم ها، سازندگان اصلی تجهیزات حاضر به همکاری و راه اندازی نشدند. اما این طرح معطل وندورهای خارجی نماند و با بکارگیری توانمندی داخلی و متخصصان ایرانی به ویژه شرکت های پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و ثبت 14 میلیون نفر ساعت کار بدون حادثه وارد مدار تولید شد.
باید این نکته مورد توجه قرار داد که اگر الزام خرید 50 درصد تجهیزات و مهندسی مشاور از محل ارائه فاینانس نبود، ۷۰ درصد این طرح به‌طور کامل با توانمندی‌های موجود در کشور انجام می‌شد که این موضوع افتخاری برای ایرانی هاست.
پیشرفت طرح های پتروفرهنگ با وجود محدودیت ها هم اکنون به چه صورت است؟
طرح های پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه و سبلان به عنوان طرح های جهش دوم صنعت پتروشیمی در برنامه افتتاح امسال قرار دارند و بقیه طرح های پتروفرهنگ پس از سال 1400 به بهره برداری خواهند رسید. پس از ورود کیمیای پارس خاورمیانه به مدار تولید، پتروشیمی سبلان با 94 درصد پیشرفت به زودی وارد مرحله پیش راه اندازی و راه اندازی می شود. هلدینگ پتروفرهنگ و انرژی سپهر تمام توان و نیروها را برای به تولید رساندن طرح سبلان در موعد زمانبندی شده دارد. در صورت ادامه تحریم ها، راه اندازی طرح پتروشیمی سبلان با توان داخلی انجام خواهد شد؛ درست است که پروژه طولانی شده اما از زمانی گشایش اعتابر اسنادی صورت گرفته، پیشرفت خوبی داشته است.
طرح پتروشیمی دنا با 62 درصد پیشرفت پس از طرح پتروشیمی سبلان در اولویت تکمیل قرار دارد و در حال پیگیری برای استفاده از تسهیلات صندوق توسعه ملی برای تکمیل این طرح هستیم.
طرح پتروشیمی سیراف انرژی با 43 درصد پیشرفت به دلیل اینکه مانند طرح های دیگر در منطقه عسلویه واقع نشده و در منطقه دیر در حال احداث است، یک پتروشیمی مستقل و متفاوت با دیگر طرح هاست. همه زیرساخت های لازم از جمله تصفیه آب، هوا، اسکله انبار ذخیره و در کل همه واحدهای مورد نیاز یک پتروشیمی را باید داشته باشد بنابراین سرمایه گذاری که باید انجام شود تنها برای یک واحد فرایندی متانول نیست. بخشی از تجهیزات یوتیلیتی خریداری شده و در حال نصب است. تجهیزات اصلی واحد نیز از سوی ماشین سازی اراک تا 2 سال آینده ساخته خواهد شد؛ لذا این پتروشیمی برای تکمیل به زمان نیاز دارد تا همه تجهیزات آماده شود.
با توجه به وارد شدن پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه به مدار تولید و تکمیل طرح پتروشیمی سبلان تا پایان امسال، تأمین منابع مالی و حمایت از طرح های پتروشیمی دنا، سیراف انرژی و طرح های پایین دستی که در برنامه است در اولویت هستند.
از اواخر سال گذشته دنیا با شیوع ویروس کرونا مواجه شد. تأثیر این ویروس بر طرح های پتروفرهنگ به چه صورت بود؟
شیوع ویروس کرونا بر تمام ابعاد کشور تأثیر داشت به طوری که پتروفرهنگ هم بی نصیب نبود. همه طرح های منطقه و کشور تحت تأثیر قرار گرفتند و اینها اثرات سوء کرونا بود. براساس دستورالعمل وزارت بهداشت، همه طرح های پتروفرهنگ غیرفعال و همه پیمانکاران از منطقه خارج شدند. هم اکنون نیز پس از اعلام اجازه شروع فعالیت، هنوز نیروهای پیمانکار به دلیل جذب تدریجی به تعداد قبلی نرسیده اند و به دلیل جلوگیری از شیوع این ویروس در منطقه و رعایت فاصله اجتماعی نمی توان با حداکثر توان در طرح ها فعالیت کرد.
اما ویروس کرونا زمانی آغاز شد که خوراک گاز وارد پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه شده بود و جزو واحدهای تولیدی محسوب می شد و در مرحله راه اندازی بود بنابراین در این مجتمع توقفی ایجاد نشد ولی کار به دلیل کاهش نیروها سخت تر انجام شد؛ مطمئنا اگر کرونا نبود، واحد زودتر از این زمان وارد مدار تولید شده بود.
پروژه کیان هم اکنون در چه وضعیتی است؟
پروژه کیان از پروژه های مهم پتروفرهنگ است. در این پروژه سهامدار اصلی شرکت نفت و گاز پارسیان است و همکاری خوبی میان دو هلدینگ برقرار است. قرارداد EPC واحد الفین با شرکت اویک بسته شده است و با یک قرارداد زودهنگام خرید تجهیزات اصلی دیرتحویل در دستور کار قرار دارد؛ لایسنس و مهندسی پایه را دارند و باید مهندسی تفصیلی انجام شود. امیدواریم به زودی اجرای یکی از واحدهای پایین دستی نیز آغاز شود. کیان پروژه بزرگ و زمانبری است و در این شرایط تحریم در حال پیگیری تأمین فاینانس برای این پروژه هستیم.
عمده محصولات مجتمع ها و طرح های نیمه تمام پتروفرهنگ متانولی هستند. برنامه پتروفرهنگ برای بازار این محصول چیست؟
درست است. همانطور که می دانید اولویت صنعت پتروشیمی تأمین نیاز داخل است اما با توجه به اشباع ظرفیت متانول در داخل کشور، این واحدها عمدتا واحدهای صادراتی هستند ولی پتروفرهنگ طرح های پایین دستی پتروشیمی را نیز در دستور کار قرار داده است؛ طرح های مهتاب پارسیان در منطقه پارسیان، پتروشیمی آریا در چابهار و پتروشیمی پردیس آذربایجان در منطقه ویژه ماکو تعریف شده است که اینها واحدهایی هستند که متانول و تکمیل زنجیره هستند. البته پیشرفت این واحدها تحت تأثیر برخی موانع پیش آمده قرار گرفته است؛ زمین اختصاص داده شده، مجوزها گرفته شده، لایسنس واحد متانول وجود دارد اما به دلیل عدم امکان تأمین فاینانس و نیز لاینسسور پایین دست، طرح متوقف شده است. در حال پیگیری به منظور اجرای این طرح ها از طریق یک فاینانس بین المللی یا صندوق توسعه ملی هستیم.
از سوی دیگر، در مکاتبه ای که با شرکت ملی صنایع پتروشیمی صورت گرفته است درخواست اختصاص زمین به منظور تکمیل زنجیره متانول برای سه واحد متانولی کیمیای پارس خاورمیانه، سبلان و دنا شده است تا ارزش افزوده بیشتری هم برای هلدینگ پتروفرهنگ و هم در اقتصاد کشور صورت گیرد. این طرح به منظور تداوم تولید، حفظ قیمت و ایجاد ارزش افزوده با توجه به افزایش واحدهای متانولی و احتمال افت قیمت در نظر گرفته شده است.
این طرح همسو با طرح های پیشران شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای تولید پروپیلن از متانول است؟
پتروفرهنگ مسلما همگام با اهداف وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در جهت توسعه هوشمند و تکمیل زنجیره ارزش و صنایع پایین دستی گام برمی دارد. البته با روش هایی که سرمایه گذار با توجه به توجیه اقتصادی طرح و حمایت های مدیریتی در سطح کلان در زمینه قیمت خوراک گاز، اختصاص زمین و ... تشخیص می دهد و حمایت هایی که از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی به منظور توسعه صنایع پایین دستی صورت می گیرد.
چه طرح هایی برای تکمیل زنجیره در دستور کار پتروفرهنگ قرارگرفته است؟
طرح هایی به منظور تکمیل زنجیره از سوی پتروفرهنگ تعریف شده است که نیاز کشور است؛ به این منظور از یک طرف ایجاد شهرک پایین دستی در کنار طرح پتروشیمی سیراف انرژی با توجه به وجود متانول دنبال می شود که براساس برنامه ریزی انجام شده در این شهرک پایین دستی 7 یا 8 محصول تولید خواهد شد، اما نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که در عمل این طرح تنها یک سوم خوراک یک واحد متانولی با ظرفیت یک میلیون و 650 هزار تنی را مصرف خواهد کرد بنابراین باید به دنبال اجرای طرح هایی بود که متانول بیشتری مصرف کنند. به طور عمده، طرح های تبدیل متانول به پروپیلن (MTP) یا متانول به الفین (MTO) هستند متانول بیشتری مصرف می کنند و با اجرای این طرح ها، توسعه صنایع پایین دستی در ادامه زنجیره به صورت گسترده صورت خواهد گرفت. برای هلدینگ پتروفرهنگ که چهار واحد متانول دارد این مقرون به صرفه است که واحدهای بزرگتری را اجرا کند و به سمت تکمیل زنجیره متانول گام بردارد.
نکته حائز اهمیت این است که دانش فنی تبدیل متانول به پروپیلن در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی وجود دارد. البته توجیه اقتصادی طرح نکته حائز اهمیتی است که باید به آن توجه داشت؛ اقتصاد طرح های MTO از MTP بهتر است ولی MTP به دلیل اینکه به طور کامل متانول به پروپیلن تبدیل می شود، نیاز کشور را تأمین می کند ولی از آنجا که توجیه اقتصادی ضعیف تری دارد، حمایت های دولت را می طلبد.
اجرای این طرح ها نیاز به زمان دارد. بازاریابی متانول تا اجرای کامل این طرح ها با مشکلی روبرو نیست؟
از آنجا که همه طرح های متانولی کشور به طور همزمان وارد مدار تولید نمی شوند؛ به عنوان مثال از دو سال پیش ابتدا مرجان، سپس بوشهر و امسال نیز کیمیای پارس خاورمیانه به تولید رسیده است و سبلان نیز انتهای امسال راه اندازی می شود و اوایل سال آینده به تولید صادراتی می رسد، بنابراین این فاصله زمانی میان بهره برداری ها سبب می شود تا واحدها آرام آرام مشتری های خود را پیدا می کنند.
براساس بررسی های انجام شده مصرف متانول در دنیا رو به افزایش است البته تولید متانول از سوی آمریکا و چین نیز رو به افزایش است؛ اما در این رقابت، شرکت هایی از بازار خارج می شوند که هزینه های تولید بالاتری دارند؛ حاشیه سود تولید این محصول در ایران با توجه به مزیت وجود گاز، نسبت به کشورهای دیگر بالاتر است. حتی در حالی که هم اکنون قیمت ها کاهش پیدا کرده است اما وضعیت ایران بهتر از سایر کشورهاست.
از طرفی نیز تولید مجتمع ها از زمان بهره برداری به مرور افزایش می یابد. بنابراین نگرانی بابت فروش متانول وجود ندارد و مشتریان خود را پیدا خواهند کرد. خوشبختانه به تازگی شرکت های متانولی با هم متحد شده اند و در قیمت گذاری و سیاست گذاری به صورت هماهنگ عمل می کنند و توانستند در مقابل فرصت طلبی های مشتری ها مقاومت کنند و آنها را وادار به تبعیت از این اتحاد کنند.
من خوش بین هستم؛ مگر اینکه اتفاقاتی مانند شیوع ویروس کرونا پیش آید. کرونا شرایط بازار را به طور کلی به هم زد و کاهش تقاضا بر قیمت فروش تأثیر گذار بود که مقطعی است. زیرا بازار متانول بازار خوبی است. از سوی دیگر نیز دنیا به سمت استفاده از سوخت پاک حرکت می کند. درست است که ایران منابع نفت و گاز فراوان و ارزان دارد که متأسفانه از آن استفاده بهینه نمی شود ولی کشورهای دیگر به دلیل نداشتن چنین نعمت هایی به سمت انرژی پاک می روند که یکی از سوخت های پاک، متانول است که مصرف آن هم رو به رشد است.
آیا اعتماد به ساخت داخل و بکارگیری کاتالیست های داخلی در مجتمع های تولیدی وجود دارد؟
حمایت از ساخت داخل و گسترش تحقیق و توسعه در داخل کشور یکی از سیاست های کلی پتروفرهنگ است. قدرت ریسک پذیری شرکت پتروفرهنگ و زیرمجموعه های آن بسیار بالاست. سعی بر استفاده حداکثری از توان داخلی است. به عنوان نمونه، پتروشیمی سبلان که قرارداد کاتالیست متانول را با شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی منعقد کرد که حدود یک سوم آن تاکنون تولید و در حال حمل به سایت است و تا پایان مردادماه به طور کامل تأمین می شود.
سیاست هلدینگ پتروفرهنگ برای ورود به بورس چیست؟
ورود شرکت های زیرمجموعه و حتی هلدینگ پتروفرهنگ به بورس یکی از اهداف اصلی این شرکت است. خوشبختانه همه مراحل ورود پتروشیمی مروارید به فرابورس انجام شده و در حال پیگیری است. گام بعدی ورود پتروشیمی های کیمیای پارس خاورمیانه و سبلان به بورس خواهد بود. با ورود شرکت ها به بورس ارزش نهایی شرکت ها برای سهامداران که معلمان و فرهنگیان هستند، مشخص می شود.
هدف از سرمایه گذاری صندوق ذخیره فرهنگیان در صنعت پتروشیمی چه بوده است؟
صندوق ذخیره فرهنگیان از سرمایه گذاری معلمان تشکیل شده است. شرکت پتروفرهنگ به منظور افزایش منافع معلمان در زمینه صنایع نفت و انرژی گام برمی دارد و بزرگترین سهم را در دارایی های صندوق و طرح های توسعه ای و سرمایه گذاری صندوق دارد.
پتروفرهنگ چه جایگاهی در میان دیگر هلدینگ های پتروشیمی کشور دارد؟
این شرکت هم اکنون جایگاه پنجم را به خود اختصاص داده است اما به طور حتم در سال های آینده رشد قابل قبولی خواهد کرد و جایگاه خود را ارتقا خواهد داد.
پیشنهادی برای همکاری بیشتر هلدینگ ها برای پیشبرد اهداف تولید و صادارت دارید؟
خوشبختانه این اتفاق در حال روی دادن است. همانطور که گفتم، نخستین بخشی که با هم هماهنگ شدند، تولیدکنندگان متانول در کشور هستند. متانولی ها بسیار منسجم و جدی در مقابل بازار جهانی ایستاده اند و در قیمت گذاری و ورود به بازارهای صادراتی جدید به صورت هماهنگ با هم کار می کنند. امیدوارم که این اتحاد در میان دیگر تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی هم صورت گیرد