آبادانی یزد ازسده پنجم هجری به بعد بوده واتابکان فارس از مهمترین عوامل پیشرفت این شهر درسده های گذشته به شمارمی روند.شهریزد نخستین شهر خشتی جهان ودومین شهر تاریخی جهان پس از شهر ونیز ایتالیاست.به اعتقاد عده ای از تاریخ نویسان، در دوره ساسانیان به فرمان یزدگرد اول (421–339 م) در این محل شهری بنام "یزدان گرد" بنا شده است. نام یزد از همین عنوان گرفته شده و به معنی مقدس، فرخنده و در خور آفرین می باشد. یزد به معنای پاک و مقدس و یزدگرد به معنای داده خدایی است. شهر یزد نیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدس است. یزد همواره به عنوان صاحب یکی از درخشان ترین میراث های فرهنگی در ادوار مختلف تاریخی ایران مطرح بوده است.ازسوغات یزدمیتوان ترمه،سفال،شیرینیهای سنتی نظیر لوز،باقلوا،قطاب،پشمک و سوهان یزد ی رانام برد.در سفر به یزد، دیدنی های زیادی انتظار شما را می کشند.این دیدنی ها عبارتند از:
آب انبار شش بادگیری
در این شهر بیش از 75 آب انبار وجود دارد که یکی از معروف ترین آنها آب انبار شش بادگیر است. این آب انبار دارای شش بادگیر می باشد و 180 سال پیش در دوره قاجار ساخته شده است. شش بادگیرآب انبار با توجه به شرایط اقلیمی وجهت باد دراین منطقه به شکل هشت وجهی هستند. از ویژگیهای مهم این اثر تاریخی، دو دهانه بودن این آب انبار است.
باغ دولت آباد
باغ دولت آباد یکی از باغهای معروف ایرانی است که در زمان محمد تقی خان (دوره زندیه) طراحی و ساخته شده است. این باغ از قناتی به همین نام مشروب می شود و جریان آب در باغ، استخوان بندی طراحی آنرا تشکیل می دهد. جالبترین بنای مجموعه را عمارت هشتی و بادگیر تشکیل می دهد که تلفیق جریان آب و هوا به زیباترین شکل صورت گرفته است. بادگیر باغ دولت آباد با 33 متر بلندی از سطح زمین، شاهکار مهندسی و نشانه نبوغ معماران یزدی است.
مجموعه حمام و بازار خان
قدمت حمام خان یا "گرمخانه نور" به سال 1212 ه. ق. برمیگردد که در تاریخ 1242 ه. ق. مورد تجدید بنا و تزئینات قرار گرفته است. تزئینات حمام خان بسیار ساده است به طوریکه مهمترین تزئین آن نقاشیهای بخش شاهنشین می باشد. مساحت حمام 1170 متر مربع و زیر بنای آن 900 متر مربع می باشد.ساخت بازار خان به زمان ناصرالدین شاه قاجار بر میگردد.
آتشکده زرتشتیان
شامل ساختمان و باغ زیبایی است که در قرن اخیر ساخته شده است. بنای فعلی آتشکده در سال 1313 خورشیدی با همت و کمک مالی زرتشتیان یزد و پارسیان هندوستان احداث شده است. ساختمان آتشکده با معماری زیبایی برگرفته از هنر معماری هخامنشیان در مرکز حیاطی بزرگ و سرسبز و بر بلندی قرار دارد و برپیشانی عمارت نقش «فروهر» جلوه گر است. حوضی مدور و بزرگ در محور ورودی بنا به آن زیبایی خاصی بخشیده است. آتش در محفظه‌ای بلندتر از سطح زمین در اتاقی‌نسبتاً وسیع و دور از تابش خورشید قرار گرفته و اتاق‌هایی برای مراسم نیایش پیرامون آن طراحی شده است.اهمیت آتشکده به قدمت آتش درون آن است که گفته شده از حدود 1520سال پیش تاکنون فروزان مانده و حفاظت شده است.
مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)
مدرسه ضیائیه معروف به زندان اسکندر از آثار «مولانا ضیاء الدین حسین رضی» است که در سال 631 قمری آن را بنیان نهاد و بنای آن در سال 705 قمری توسط پسرانش به اتمام رسید.
در حیاط آن چاهی با قطر حدود 2 متر وجود دارد که به فضایی سرداب مانند با عمق حدود 5 متر منتهی می شود. کف سرداب حوضی قدیمی وجود دارد که از جمله آثار به جای مانده از بنای اولیه ساختمان است. گفته می شود این ساختمان در ابتدا به وسیله اسکندر مقدونی با کاربری زندان بنا شده و بعدها با یک تغییر کاربری به صورت مدرسه استفاده می شده است.
مسجد جامع کبیر یزد
مسجد جامع یزد یکی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است. بانی ساختمان اصلی مسجد را علاءالدوله گرشاسب آل بویه در قرن ششم هجری قمری می دانند، ولی مسجد کنونی مربوط به آل مظفر و تیموریان قرن هشتم و نهم هجری است.
از امتیازات هنری و معماری این مسجد می توان قدرت و استواری کاشیکاری های نفیس و جالب، سردر بلند، دو کتیبه نفیس یکی به خط کوفی و دیگری به خط ثلث بر روی کاشی لاجوردی معرق در کنار سردر باشکوه، دو مناره زیبا و تزئینات کاشی کاری شده دیوارهای داخلی شبستان و زیر گنبد و خارج گنبد را نام برد. ارتفاع مناره های آن حدود 48 متر و ارتفاع سر در آن در حدود 24 متر می باشد.
خانه لاریها
این خانه در سال 1286 ه. ق. ساخته شده و مالک آن حاج محمد ابراهیم لاری بوده است. ساختمان خانه لاری ها با توجه به سبک کلی منزل اعیانی دوره خود ساخته شده، یعنی خانه ای است با دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مرکز و قسمت های شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه استفاده می شود که شامل تالار و بادگیر است.
درها، پنجره ها، ارسی ها و اتاقهای آئینه کاری و نقاشی شده آن یکی از نمونه های زیبا و عالی خانه های اعیانی قرن سیزدهم است.
بقعه دوازده امام
بقعه دوازده امام، گنبدی تنها مانده از سال429 است. این بقعه، قدیمی ترین بنای موجود در یزد است که به دلیل سبک بنا و نقش و نگار و کتیبه کوفی رنگی اش از ارزشی ویژه برخوردار است و مورد توجه متخصصان تاریخ معماری اسلامی است.کتیبه رنگی موجود بر دیوار گچی جانب شرقی بقعه، معین می کند که گنبد به دستور دو برادر به نام ابویعقوب و ابو مسعود بر پا شده است. در این بقعه کتیبه ای به خط کوفی بالای سردر که در حاشیه ای از نقوش گُل و بوته قرار دارد و سنگ قبر فخرالدین اسفنجردی از مشایخ بزرگ قرن هشتم که در محراب نصب است توجه بینندگان را به خود جلب می کند.
مجموعه امیر چخماق (مسجد امیر چخماق یزد، تکیه امیر چخماق یزد)
امیر جلال الدین چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تیموری و حاکم یزد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنیان نهاده است.
مسجد ریگ
این مسجد که کاروانسرایی مخروبه بوده، توسط امیر معین الدین اشرف بنا شد. منار گلی مزین به کاشی با خطوط و نقوش هندسی، قفسه ای چوبی در بالای منار، کتیبه خط ثلث بر کاشی معرق در سه طرف سردر، در کنده کاری دو لنگه ای، کاشی های شش ضلعی فیروزه ای و آبی با حاشیه های سیاه و سفید مرسوم قرن نهم هجری در بدنه محراب و طاق نمای محراب با گچ کاری مقرنس از ویژگی های مهم این مسجد به شمار می رود.