به گزارش نیپنا، در سال‌های اخیر، روند واردات و صادرات کود شیمیایی اوره در بازار آسیا به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم صنایع پتروشیمی و زنجیره تأمین مواد اولیه کشاورزی، تغییرات چشمگیری را تجربه کرده است. در این مقاله، تحلیلی و در چارچوب حوزه «پتروشیمی»، ابتدا کلیت بازار آسیایی اوره را مرور می‌کنیم، سپس به واردات، بعد به صادرات، و در نهایت به عوامل مؤثر و چشم‌انداز آینده می‌پردازیم.
کلیت بازار آسیا
در منطقه آسیا ـ اقیانوسیه، بازار اوره سهم غالبی از بازار جهانی را دارد. بر اساس گزارش‌ها، در سال ۲۰۲۴ حجم بازار اوره در این منطقه بالغ بر حدود ۶۰ درصد کل بازار جهانی بوده است. این امر ناشی از جمعیت بالا، سطح کشاورزی گسترده، و افزایش تقاضا برای تولید غذا در کشورهای آسیایی است.
از نظر رشد، گزارش‌ها نشان می‌دهند که نرخ رشد مرکب سالانه بازار کود اوره در آسیا در دوره آتی حدود ۲ تا ۳ درصد خواهد بود
همچنین، قیمت شاخص اوره نیز در بازار آسیا دچار نوسانات شده که از جمله آن، قیمت حدود ۳۷۹ دلار در هر تن برای اوره در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۲۵ است.
به‌طور خلاصه، آسیا نه‌تنها مصرف کننده عمده، بلکه با توسعه تولیدکنندگان منطقه ای، بازیگر مهم در زنجیره بین‌المللی اوره نیز محسوب می‌شود.
روند واردات اوره در آسیا
درخصوص واردات اوره، چند مولفه کلی قابل اشاره هستند:
• کشورهای آسیایی بزرگ که تولید داخلی آنها کافی نیست، واردات اوره را برای تأمین بخش کشاورزی خود افزایش داده‌اند. به عنوان مثال، در جنوب شرق آسیا، بسیاری از کشورها به دلیل محدودیت‌های تولید داخلی، بخش عمده‌ی کود اوره را از چین، خاورمیانه، ایران و روسیه وارد می‌کنند.
• افزایش مصرف کشاورزی، فشار تحولی بالا بر واردات گذاشته است؛ به‌ویژه در کشورهای با سطح تکنولوژی کشاورزی روبه‌بهبود. در جنوب شرق آسیا، بازار اوره برای کشت عمده کالایی چون برنج، ذرت، نخل روغنی و قهوه، رو به رشد است و این به معنای افزایش تقاضا برای واردات مخصوصاً فرم‌های گرانول یا پریل شده اوره است
• اما واردات با چالش‌های جدی مواجه بوده: قیمت بالای حمل‌ونقل، تغییرات ارزی، کاهش یا افزایش تعرفه‌ها، و صادرات محدود از سوی تولیدکنندگان بزرگ خارجی. به طور نمونه، چین در یک دوره صادرات اوره را محدود کرد که روی بازار واردات آسیای جنوب شرقی تأثیر گذاشت
این روند نشان می‌دهد که با وجود تولید داخلی افزایش یافته، واردات همچنان عنصر مهمی در تأمین تقاضای اوره در آسیا به شمار می‌رود.
روند صادرات اوره از آسیا
در سمت صادرات، آسیای شرقی و آسیای میانه علاوه بر مصرف داخلی، تولیدکنندگان بزرگی برای بازار صادراتی اوره دارند. تحلیل‌ها چند نکته برجسته ارائه می‌دهد:
• گزارش‌ها نشان می‌دهند که صادرات اوره از آسیا در چند سال اخیر روند کاهشی را تجربه کرده است؛ برای مثال، در گزارش «Asia: Urea Market 2025» آمده است که "در ۲۰۲۴، محموله‌های صادر شده اوره در آسیا چند درصد کاهش داشته و برای سومین سال پشت سر هم کاهش را نشان داده است."
• این کاهش ممکن است ناشی از اولویت تولید برای مصرف داخلی، افزایش قیمت خوراک تولید (مانند گاز طبیعی) که هزینه تولید را بالا برده، و تغییرات سیاست‌های صادراتی باشد. به‌عنوان نمونه، چین در اوایل ۲۰۲۵ محدودیت‌هایی برای صادرات اوره وضع کرد که بازار صادراتی را متأثر ساخت.
• با وجود این، کشورهای آسیایی تولیدکننده با ظرفیت افزایش عرضه مواجه‌اند و برخی کشورها قصد دارند نمایندگی صادراتی خود را تقویت کنند؛ این امر می‌تواند به تحولات بزرگ در خطوط تجاری اوره منجر شود.
بازیگران کلیدی و کشورها
در تحلیل منطقه‌ای، چند کشور بر بازار واردات و صادرات اوره در آسیا اثرگذار هستند:
• چین: به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده اوره در آسیا مطرح است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که چین سهم عمده‌ای از تولید و صادرات این ماده دارد
• هند: عنوان شده است که این کشور تولیدکننده بزرگ اوره است اما همچنان واردات برای تأمین تقاضای کشاورزی قابل توجه دارد
• کشورهای جنوب شرق آسیا مانند اندونزی، ویتنام، تامیل نادو (بخش‌هایی از هند) و مالزی در حوزه واردات اوره فعال هستند.
• از سوی دیگر، کشورهای تولیدکننده با گاز ارزان‌تر مانند ترکمنستان نیز نقش صادراتی قابل توجهی دارند. .
در نتیجه، این تنوع کشوری سبب شکل‌گیری شبکه تجاری پیچیده اوره در آسیا شده است.
عوامل تأثیرگذار بر واردات و صادرات
چندین عامل کلی بر روند واردات و صادرات اوره در آسیا تأثیرگذار هستند:
• قیمت خوراک تولید و هزینه‌های انرژی: تولید اوره عمدتاً مبتنی بر آمونیاک است که خود مبتنی بر گاز طبیعی است. افزایش هزینه گاز و انرژی تولید، تولیدکنندگان را با افزایش هزینه روبه‌رو کرده و بر صادرات و رقابت‌پذیری آنها تأثیر گذاشته است.
• سیاست‌های دولت‌ها و یارانه‌های کشاورزی: در بسیاری از کشورهای آسیایی، دولت‌ها برای تثبیت قیمت کود، یارانه اختصاص داده‌اند یا واردات را تسهیل کرده‌اند. این امر واردات را جذاب می‌سازد. به‌عنوان مثال، در جنوب شرق آسیا، دولت‌ها برای تأمین کود اوره و نیز پایش مصرف، سازوکارهای الکترونیکی یا مراقبتی تعریف کرده‌اند.
• اقدامات تجاری و محدودیت‌های صادراتی: مانند مورد چین که گاه صادرات را محدود کرده تا تأمین داخلی را تضمین کند؛ این اقدامات باعث تغییرات در دسترسی بازارهای وارداتی شده است.
• تقاضای کشاورزی و تغییرات اقلیمی: افزایش جمعیت، تغییر الگوهای کشت، کاهش زمین کشاورزی قابل کشت، فشار برای افزایش بازده محصول، همگی باعث افزایش تقاضا برای کود اوره شده‌اند. نرخ ارز، هزینه حمل‌ونقل و لجستیک: کشورهای وارد کننده تحت تأثیر تغییرات ارزی و هزینه حمل دریایی قرار دارند؛ زمان-بندی و هزینه‌های حمل می‌توانند مزیت رقابتی اوره وارداتی را تغییر دهند
این عوامل نشان می‌دهند که بازار اوره آسیایی پیچیدگی‌های متعددی دارد و نه صرفاً تابع عرضه و تقاضای ساده است.
چالش‌ها و فرصت‌ها
• افزایش هزینه تولید (به‌ویژه به دلیل گاز و انرژی) و محدودیت خوراک باعث کاهش توان صادرات در بعضی کشورها شده است.
• محدودیت‌های صادراتی کشورهایی مثل چین باعث ایجاد نوسان در دسترسی وارد کنندگان شده است.
• فشارهای زیست‌محیطی برای کاهش نیتروژن اضافی و آلودگی ناشی از کودهای شیمیایی، می‌تواند مصرف اوره را محدود کند.
• تغییرات لجستیک و زنجیره تأمین – مثلاً تأخیرات بندری، افزایش هزینه حمل، تغییرات نرخ ارز – ارائه کنندگان و متقاضیان را با ریسک مواجه می‌کند.
فرصت‌ها:
• کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا با تقاضای نوظهور برای کود اوره، می‌توانند بازار وارداتی خود را گسترش دهند.
• توسعه تکنولوژی تولید کود اوره با کارایی بالاتر، مانع اتلاف نیتروژن و بهبود بازده کشت، امکان‌پذیر است؛ این به معنای تولید اوره ارزش افزوده‌دار برای صادرات یا استفاده داخلی است.
• کشورهایی که توان تولید اوره را افزایش دهند، می‌توانند وارد بازار صادراتی شوند و سهم خود را افزایش دهند.
• افزایش همکاری منطقه‌ای، قراردادهای بلندمدت واردات، و زنجیره‌های تأمین پایدار می‌تواند ریسک‌پذیری را کاهش دهد.
اگر به آینده بازار اوره در آسیا نگاه کنیم، چند روند برجسته مشاهده می‌شود:
• با ویت رشد اندک تا متوسط در تقاضای اوره، تولیدکنندگان و صادرکنندگان باید به سمت بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها بروند. مثلاً گزارش‌ها پیش-بینی می‌کنند بازار اوره در آسیا تا سال ۲۰۳۰ رشد پیوسته‌ای خواهد داشت، گرچه با نرخ میانه
• رقابت میان تولیدکنندگان آسیایی به‌ویژه برای صادرات افزایش خواهد یافت و بازارهای وارد کننده باید تنوع تأمین خود را ارتقا دهند.
• کشورهایی که واردات را زودتر، با قراردادهای مطمئن، انجام دهند، مزیت رقابتی بیشتری خواهند داشت؛ افزون بر این، کشورهایی که به سمت کودهای افزوده‌شده با کارایی بالاتر (مثل اوره پوشش‌دار یا کودهای هسته‌دار) بروند، می‌توانند سهم بازار را افزایش دهند.
• تغییرات قانونی و محیطی ممکن است سهم مصرف را از کود شیمیایی سنتی به کودهای مجموعتی یا زیست‌پایه منتقل کند؛ این ممکن است تقاضای اوره سنتی را کمی محدود کند. اما همزمان فرصت برای تولید اوره با کارایی بالاتر باز است.
بازار اوره آسیایی به‌عنوان یک بخش راهبردی برای صنایع پتروشیمی محسوب می‌شود که ورود به آن نیازمند رصد دقیق روندهای واردات، صادرات، تولید و سیاست‌گذاری است.
در پایان، می‌توان گفت بازار واردات و صادرات اوره در آسیا با وجود تقاضای پایدار و سطح بالای مصرف، با چالش‌های متعددی روبه‌روست؛ اما فرصت‌های جذابی نیز دارد. تولیدکنندگانی که هزینه‌های خود را مدیریت کنند، وارد‌کنندگانی که تأمین مطمئن و لجستیک اثربخش داشته باشند، و دولت‌هایی که سیاست‌های مناسب داشته باشند، می‌توانند در این زنجیره موفق ظاهر شوند.