به گزارش خبرنگار نیپنا ، محمد متقی روز دوشنبه (سوم شهریور) در سومین همایش زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی ایران با اشاره به چالش‌های حکمرانی در بخش پایین‌دستی گفت: در اکوسیستم این صنعت حدود 10 تا 11 بازیگر اصلی حضور دارند، اظهار کرد: وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی مهم‌ترین آنها هستند که حوزه قوانین، مقررات و رگولاتوری توسعه بخش بالادستی ایفای نقش می‌کنند. وزارت صنعت، معدن و تجارت بازیگر اصلی دیگر است که در سه بخش دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری، دفتر نساجی و دفتر تجهیزات پزشکی مربوط به غذا و دارو مدیریت می‌کند. همچنین سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، با نگاه نظارتی نقش‌آفرینی می‌کند و سازمان غذا و دارو از وزارت بهداشت و درمان نیز در این اکوسیستم حضور دارد.
وی با بیان اینکه در کنار این‌ها هلدینگ‌ها و شرکت‌های خصوصی فعال در تولید، بورس کالا و انرژی (به‌عنوان محل عرضه مواد اولیه)، گمرک، بانک مرکزی و نزدیک به ۲۰ هزار بنگاه در صنایع مختلف پایین‌دستی حضور دارند، ادامه دارد: این صنایع شامل پلاستیک، لاستیک، الیاف، نساجی، کامپوزیت، مواد شیمیایی، حلال‌ها، کود و سموم، تجهیزات پزشکی، محصولات آرایشی-بهداشتی، شوینده‌ها و دارویی هستند. انجمن‌ها، سندیکاها، تعاونی‌ها و دانشگاه‌ها نیز بخشی از این اکوسیستم حکمرانی را تشکیل می‌دهند که هر یک چالش‌های خاص خود را دارند.
تأثیر مستقیم ناترازی برق بر زنجیره ارزش
مدیر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی نخستین چالش اساسی صنایع پایین‌دستی را نوسان در تأمین مواد اولیه دانست و افزود: کاهش یا عدم وجود برخی مواد اولیه به‌دلیل مشکلات خوراک بالادستی سبب شده عرضه در بورس کالا برای بنگاه‌ها دچار نوسان شود. ناترازی انرژی به‌ویژه در حوزه برق نیز اولویت‌ها را تغییر داده و تأثیر مستقیمی بر زنجیره ارزش گذاشته است.
متقی، تعمیرات اساسی و اضطراری سالانه و همچنین عدم اجرای به‌موقع طرح‌ها را از دیگر چالش‌ها دانست و گفت: در حالی که پیش‌تر متوسط زمان اجرای پروژه‌ها هشت تا ۹ سال بود، امروز این عدد به حدود ۱۲ سال رسیده و در حوزه اقتصادی نیز سرمایه‌گذاری در این صنعت توجیه‌پذیری خود را از دست داده است.
وی درباره واردات محصولات نهایی بازار صنایع پایین‌دستی اظهار کرد: برای مثال در حوزه چرم مصنوعی، محصولات با نرخ ارز مبادله‌ای وارد می‌شوند و این موضوع تولید داخلی را از صرفه اقتصادی خارج کرده است. در نتیجه بخشی از محصولات پتروشیمی در انبارها باقی مانده و مصرف نمی‌شود.
مدیر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی نظارت و اجرای استانداردها را از دیگر چالش‌های جدی برشمرد و توضیح داد: استانداردها در بخش بالادست صنعت پتروشیمی به‌طور مرتب تطبیق داده می‌شوند، اما در صنایع پایین‌دستی این موضوع کم‌رنگ است و بسیاری از آزمایشگاه‌های مرجع سال‌هاست که به‌روزرسانی نشده‌اند.
حمایت از جریان نقدینگی در صنایع پایین دستی
متقی در ادامه به مسائل تأمین مالی اشاره کرد و گفت: از سال 1402 به ۱۴۰۳ حدود ۳۶ درصد معاملات بورس کالا به صورت اعتباری بوده و جریان نقدینگی در صنایع پایین‌دستی حمایت شده است، اما عواملی مانند محدودیت برق و گاز فشار زیادی وارد کرده‌اند.
وی درباره روند صدور پروانه‌های بهره‌برداری در حوزه پایین دستی اظهارکرد: بالادست صنعت پتروشیمی با همه سختی‌ها برنامه‌های توسعه‌ای خود را پیش می‌برد اما وزارت صمت بدون هماهنگی با طرح‌های توسعه‌ای بالادست صنعت پتروشیمی اقدام به صدور پروانه می کند آن هم برای صنعتی که تنها 40 درصد ظرفیت آن فعال است. تنها در سال 1402، حدود ۱۰ هزار پروانه در حوزه پلیمر صادر شد.
مدیر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به مشکلات صادرات گفت: اختلاف قیمت ریالی محصولات در بورس داخلی با نرخ ارز در بازارهای منطقه باعث شده رقابت‌پذیری از دست برود و بازارهایی مانند ترکیه دیگر محصولات ایران را خریداری نکنند. سال گذشته حدود 5 میلیون و ۳۰۰ هزار تن محصول پلیمری در بازار داخلی توزیع شد.
متقی مسائل محیط‌زیستی را نیز از چالش‌های اصلی دانست و اظهار کرد: آلودگی پلاستیک و مالیات بر کربن اتحادیه اروپا آینده صادرات این صنعت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باید برای برای حفظ بازار در این مسیر حرکت کرد. با این حال بسیاری از واحدها به جای اصلاح سیستم‌های پسماند، جریمه پرداخت می‌کنند چون از نظر اقتصادی به‌صرفه‌تر است.
وی درباره تعرفه‌های صادراتی ادامه داد: تعرفه‌های صادراتی از سال ۱۴۰۰ تحت عنوان عوارض مالیات بر صادرات محصولات خام و نیمه‌خام صنعت پتروشیمی وضع شد که بین 5 تا ۱۰ درصد است. این موضوع رقابت‌پذیری را کاهش داده و در حالی که قرار بود برای تکمیل زنجیره ارزش به‌کار گرفته شود، عملاً به مانعی برای صادرات تبدیل شده است.
مدیر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی به موضوع توسعه صنایع پایین‌دستی اشاره کرد و افزود: عمده این بخش وظیفه وزارت صمت است، اما شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز تا حد امکان در این زمینه برای توسعه تکمیل زنجیره ارزش کمک می‌کند.