سید مهدی قافله باشی در گفتگو با خبرنگار نیپنا، با تشریح اقدام ها و دستاوردهای شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، اظهار کرد: با تاسیس شرکت فرایند جذب فارغ التحصیلان نخبه از دانشگاه های کشور آغاز شد. جذب نیروهای نخبه از یکسو و ایجاد زیرساخت های تحقیقاتی لازم در مقیاس های آزمایشگاهی، پایلوت و دمو از سوی دیگر زمینه رشد و تعالی شرکت را در جهت کسب و بومی سازی فناوری های مورد نیاز صنعت پتروشیمی فراهم کرد. هم اکنون که بیش از دو دهه از تاسیس شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی می گذرد، باید اذعان کرد که اصلی ترین سرمایه شرکت بخش مغز افزاری آن یعنی نیروی انسانی نخبه و با تجربه است. به همین دلیل تلاش بر این است تا از این سرمایه حمایت حداکثری داشته باشیم.
وی افزود: در تمام شرکت های دانش بنیان باید همین گونه باشد چرا که نیروی انسانی در مسیر پژوهش تا کسب و عرضه فناوری در شرکت حضور دارد. از این رو به نظر می رسد که بیشترین نگرانی برای این شرکت ها ماندگاری نیروی انسانی زبده و مجرب است به گونه ای که شرکت یا کشور را ترک نکنند.
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی تصریح کرد: فرایند کسب دانش فنی در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به صورت سیستماتیک در قالب مراحل اجرایی شامل: مطالعات اولیه، پایش فناوری، برنامه¬ریزی و اجرای پروژه های پژوهشی و مهندسی در فازهای آزمایشگاهی، پیشتاز کوچک و بزرگ پیاده سازی شده است. دانش¬های فنی کسب شده در قالب بسته های طراحی فرایند تحت قراردادهای عرضه لیسانس به متقاضیان واگذار می شود.
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ادامه داد: در این خصوص تاکنون چند لیسانس در حوزه های پلیمری و غیرپلیمری واگذار شده است. با توجه به بومی بودن دانش فنی کسب شده به طور همزمان امکان توسعه بومی سایر صنایع مرتبط با فناوری نظیر سازندگان تجهیزات، کاتالیست ها و مواد شیمیایی نیز فراهم شده است که این خود به رشد صنعت در حوزه پتروشیمی کمک می کند. برای مثال، برخی از تجهیزات کلیدی نظیر راکتورهای خاص که پیشتر در خارج از کشور طراحی و ساخته می شد هم اکنون با برنامه ریزی های انجام شده در داخل کشور در دست ساخت است. بخوبی مشخص می شود با بومی سازی فناوری، نه تنها شرکت تامین کننده فناوری توسعه پیدا می کند بلکه صنایع مرتبط با آن نیز متناسب با نیاز به صورت کیفی و کمی توسعه می یابند.
قافله باشی درمورد امکانات شرکت نیز اظهار کرد: افزون بر واحدهای ستادی، چهار مرکز عملیاتی شامل مراکز پژوهش و فناوری تهران، اراک، ماهشهر و عسلویه در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی فعال هستند. مرکز تهران بر فعالیت های مطالعاتی و پژوهشی در مقیاس های آزمایشگاهی و بنچ به ویژه در حوزه کاتالیست ها متمرکز شده است. دسترسی آسانتر این مرکز به اساتید دانشگاهی و شرکت های دانش بنیان زمینه مناسب را برای با دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و شرکت های دانش بنیان فراهم کرده است.
وی بیان کرد: اطلاعات کسب شده در حوزه کاتالیست¬های پلیمری و غیر پلیمری به صورت نظام مند به روز رسانی می شود. به همین دلیل دانش شرکت در این حوزه به روز بوده و به صورت پویا در حال توسعه است.
ساخت انواع کاتالیست های مورد نیاز صنعت پتروشیمی
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش شرکت افزود: شاید روزی توسعه کاتالیست های صنعتی از نظر استادان دور از ذهن بود اما امروزه با دانشی که در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی وجود دارد امکان تولید و توسعه آنها در تمامی مقیاس های آزمایشگاهی، پنچ پایلوت و حتی فراهم شده است. به طوری که در حال حاضر با استقبال شرکت های متقاضی از دانش های فنی کسب شده امکان تولید صنعتی و عرضه کاتالیست ها در کشور فراهم شده است. با تولید کاتالیست های صنعتی بر پایه دانش فنی شرکت پژوهش و فناوری استفاده از این کاتالیست های بومی در واحدهای پتروشیمی ممکن شده است که این خود افتخار بزرگی برای کشور می باشد.
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی خاطر نشان کرد: لایسنسورهای خارجی علاقمند نیستند دانش تولید کاتالیست ها را به ما ارائه کنند. بنابراین تاکید می کنیم نیروی انسانی متخصص و دانشمند بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال برای ساخت کاتالیست متانول نزدیک به دو دهه است که دانشمندان ما در این حوزه برای تولید و به ویژه اقتصادی کردن، فعالیت پژوهشی دارند.
وی بیان کرد: ضرورت به روز رسانی کاتالیست ها و توجه به تولید اقتصادی آنها ما را بر آن داشته است تا فعالیت های پژوهش خود را در این حوزه به صورت ادامه دار و مستمر انجام دهیم. همچنین در حوزه فرایندهای پتروشیمیایی نیز علاوه بر نیروی انسانی متخصص و مجرب زیرساخت های لازم در مقیاس آزمایشگاهی در مرکز تهران فراهم شده است. این فرایندها در دو بخش پلیمری نظیر پلی اتیلن و پلی پروپیلن و غیر پلیمری نظیر آمونیاک، متانول و PVM قابل تقسیم هستند. فعالیت های پژوهشی در مقیاس نیمه صنعتی در بخش فرایندهای پلیمری بویژه پلی الفین ها غالبا در مرکز اراک و در بخش غیر پلیمری در مرکز ماهشهر انجام می شود.
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ادامه داد: مرکز اراک که در کنار مجتمع پتروشیمی شازند قرار دارد، مواد مورد نیاز خود را از این مجتمع دریافت می کند. به همین دلیل فعالیت های مرتبط با پلی الفین ها را در مقیاس پایلوت و دمو فعالیت های پلیمری در این مرکز توسعه داده ایم. در این خصوص می توان به توسعه فناوری پلی پروپیلن و پلی اتیلن در دو گرید با دانسیته بالا و با دانسیته پایین اشاره کرد. شایان ذکر است، هم اکنون دو واحد ارزشمند در مقیاس دموپلنت با دانش فنی شرکت در این مرکز طراحی، ساخت و راه اندازی شده است.
وی با تاکید بر اینکه هدف ما این است که برای کسب و توسعه دانش فنی، فعالیت پژوهشی مداوم داشته باشیم تا به محصولاتی با خواص بهتر و فرآیندی توسعه یافته تر دست یابیم، گفت: با وجود واحد دمو امکان تغییر در طراحی با هدف توسعه آن ممکن می¬شود برای مثال با تغییر کاتالیست ها می توانیم محصولات با ارزش افزوده بالاتر به دست آوریم. همچنین با تغییرات فرایندی جهت کاهش مصرف یوتیلیتی و یا تعداد تجهیزات می توانیم در مقایسه با رقبا مزیت فنی و اقتصادی ایجاد کنیم.
همکاری با انستیتو ها و مراکز پژوهشی و دانش بنیان
قافله باشی در مورد پیوند صنعت و دانشگاه نیز گفت: مراکز دانشگاهی، پژوهشگاهی و انستیتوها از سال های گذشته با شرکت ملی صنایع پتروشیمی قراردادهای خوبی داشته اند. ما این فعالیت ها را رصد می کنیم و به تبع آن در برخی دانشگاه ها و پژوهشگاه سرمایه گذاری کرده و تعدادی انستیتو را راه اندازی کردیم. به عنوان مثال در حوزه متانول در دانشگاه معروف شیراز فعالیت های پایه ای خوبی انجام شده است؛ ما علاقه مندیم استادان دانشگاه در زمینه دانش های جدید به ما کمک کنند چرا که بومی سازی این فعالیت ها با توجه به عدم دسترسی استادان به ابزار، توسط ما انجام می شود؛ ما این ابزار را آماده کردیم تا استادان بتوانند با دانشجوها و پژوهشگران فعالیت ها را در قالب پایان نامه دکترا و کارشناسی ارشد انجام دهند.
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی افزود: از طریق این انستیتوها بخشی از کار پژوهش برون سپاری شده است؛ دانشجوها جوان هستند، می توانند دانش را مرتب رصد کنند، در قالب آزمایشگاهی کارها را انجام دهند و شرکت هزینه این اقدامات را می پردازد. این اقدام ها در راستای همکاری مطلوب با مراکز پژهشی صورت گرفته است؛ بدین طریق نیروی انسانی متخصص، تربیت و استعدادیابی می شود. در این خصوص انستیتوها به این هدف کمک کرده تا افراد زبده شناسایی و جذب شوند.
قافله باشی تاکید کرد: مسیر پیشرفت تمدن انسان در گذشته بر پایه توسعه صنعت با سرمایه گذاری در ماشین آلات بوده است به طوریکه نیروی انسانی هزینه محسوب می¬شد. اما امروزه دانش ارزش دارد. اکنون عصر دانش است و دانش از طریق متفکران و انسان به وجود می آید؛ پژوهشگران و دانشمندان نیز باید فضا، فرصت و امکانات مورد نیاز را در اختیار داشته باشند تا بتوانند بیشتر تلاش کنند. پژوهش به شخصیت و انسان¬های منحصر به خود نیاز دارد.
وی با تاکید بر اینکه افزون بر تولید دانش، وظیفه داریم در رفع مشکلات نیز همکاری کنیم، گفت: باید کارشناسان در کنار افرادی که تجربه صنعتی دارند قرار بگیرند چرا که بدین صورت تفکر و دانش در صنعت اجرایی می شود؛ صنعت پیچیدگی¬های خود را دارد، بدیه است یک نفر در یک حوزه متخصص می باشد و در سایر زمینه های صنعتی نمی تواند صاحب نظر باشد لذا حتما در کنار آنان باید یک تیم مهندسی و صنعتی حضور داشته باشد تا بتواند تفکر را اجرایی کند.
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی ادامه داد: به عبارت دیگر این شرکت تجمیعی از دانشمندان، نخبه ها و پژوهندگان است که رکن اصلی به شمار می روند و در کنار آنان صنعت گران و مجربین صنعتی قرار دارند؛ این دو گروه همواره باید در کنار هم باشند تا به صنعت کمک کنند و به تنهایی نمی توانند کار را پیش ببرند.
قافله باشی با اشاره به سرمایه گذاری روی دانش های جدید در مرکز پژوهش و فناوری ماهشهر، اظهار کرد: در حوزه PVM سرمایه گذاری خوبی صورت گرفته است؛ با رصد تحولات دانش در دنیا یک تیم مهندسی با تجربه در آن مرکز برای طراحی و توسعه فرایند متمرکز کرده ایم. معتقدیم تفکر دانشمندان باید به صورت اسناد فنی قابل اجرا در قالب بسته طراحی فرایند یا پایه باشد. لازم به ذکر است دانش فرایندی شرکت در حوزه مهندسی نیز به طور دائم در حال توسعه است و پیشرفت های خوبی در این زمینه داشتیم. حمایت خوبی نیز از سوی مدیریت شرکت در این زمینه انجام شده است.
وی با تاکید بر صادرات دانش فنی، گفت: تا چند سال پیش گمان نمی رفت ما به شرکت های خارجی بتوانیم کمک فنی داشته باشیم. اما هم اکنون این امکان برای شرکت فراهم و عملیاتی شده است.
گفتگو: سید فواد نبوی