(دوشنبه ۲۵ فروردین ۱۳۹۹)
۱۲:۴۸
مصرف خودسرانه و بیش از حد و بدون تجویز پزشک ما را بر آن داشت که این دارو در دسترس را مورد مو شکافی قرار دهیم.
آنتی بیوتیک چیست؟
آنتی بیوتیک یا اصطلاحا چرک خشک کن، دارویی است که با متوقف کردن عملکرد باکتری‌ها از پیشرفت عفونت در بدن پیشگیری می‌کند .معنای لغوی آنتی‌بیوتیک، "زیست کُش" است. بنابراین هر دارویی که آنتی‌بیوتیک‌ها در محیط ازمایشگاه، از میکرو ارگانیسم‌هایی همچون قارچ‌ها و باکتری‌ها گرفته می‌شوند و برای از بین بردن میکرو ارگانیسم‌های دیگر یا ممانعت از رشد آنها استفاده می‌شوند.
قبل از کشف آنتی‌بیوتیک، مردم حتی با کوچکترین عفونت باکتریال همچون گلودرد میکروبی هم ممکن بود جان خود را از دست بدهند. در واقع، عمل جراحی در آن دوران به دلیل عفونت های بعدی یک کار پرخطر محسوب می‌شد.
اما پس از کشف آنتی بیوتیک، توسط الکساندر فلمینگ در سال ۱۹۲۸ زندگی بشر و استفاده گسترده از دهه ۱۹۴۰ میلادی به بعد، میزان مرگ و میر به طور چشمگیری کاهش پیدا کرد. از آن زمان به بعد مخاطرات عمل‌های جراحی بسیار کاهش یافت و پزشکی نوین توانست بیماران را از خطرات مرگبار عفونت‌های ضعیف و قوی نجات دهد.
آنتی بیوتیک ها از جمله رایج‌ترین داروهای تجویزی در جهان هستند. این داروها برای درمان عفونت های باکتریایی استفاده می شوند که برخلاف عفونت های ویروسی، معمولا به خودی خود بهبود نمی یابند.
قابلیت‌های آنتی‌بیوتیک
بسیاری از باکتری‌های موجود در بدن انسان نه تنها بی خطر هستند، بلکه برخی از آنها حتی مفید و برای انجام برخی فعالیت‌ها، بدن ضروری هستند. اگرچه انواعی از باکتری ها می‌توانند سبب بروز عفونت در بدن شوند. خوشبختانه آنتی بیوتیک توانایی از بین بردن اغلب این باکتری‌های مضر را دارد.
گفتنی است که آنتی بیوتیک روی ویروس تاثیری ندارد و فقط عفونت‌های باکتریال را از بین می برد. سرماخوردگی معمولی، انواع آنفولانزا، اکثر سرفه ها، برخی از عفونت‌های برونشیت، گلودردها از جمله بیماری‌های ویروسی هستند و هیچکدام از آنها با آنتی‌بیوتیک، قابل درمان نیستند.
اغلب پزشکان در چنین مواردی، بیماران را به صبر کردن توصیه می‌کنند تا دوره بیماری بگذرد، یا داروهای ضد باکتری برایشان تجویز می‌کنند.
البته در اغلب مواقع، معلوم نیست که عفونت به واسطه ویروس یا باکتری به وجود آمده است. به همین دلیل پزشک پیش از تجویز هرنوع دارویی، از بیمار آزمایش می‌گیرد تا منشاء عفونت را شناسایی و براساس آن برای بیمار دارو تجویز کنند.
برخی از آنتی بیوتیک‌ها " طیف گسترده" نامیده می شوند و برای بسیاری از باکتری‌ها موثرند و بعضی دیگر دیگر، فقط برای از بین بردن باکتری خاصی کاربرد دارند. این مدل‌ها را «طیف باریک» خطاب می‌کنند.
عوارض آنتی‌بیوتیک
معده انسان و بطور کلی سیستم گوارش، مملو از انواع باکتری‌های مفید و مضر است و هنگام درمان عفونت با آنتی‌بیوتیک، از این دارو تاثیر می‌گیرد. از شایع‌ترین عوارض جانبی مصرف آنتی بیوتیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حالت تهوع، استفراغ، اسهال، هضم نشدن غذا (سوءهاضمه)، نفخ، دردهای شکمی و از دست دادن اشتها و به بیماران توصیه می شود که به آن توجه داشته باشند. آنتی بیوتیک ها می توانند موجب رشد بیش از حد باکتری ها در روده کوچک شوند که می تواند به بروز نفخ و کرامپ که حتی پس از توقف مصرف دارو نیز ادامه می یابند، منجر شود. این نوع از عفونت به طور معمول، نیازمند آنتی بیوتیک های بیشتر، اما متفاوت است تا تعادل باکتریایی روده به حالت عادی باز گردد.
مصرف مایعات فراوان و پرهیز از غذاهای حاوی فیبر زیاد ممکن است به کنترل این شرایط تا زمان اتمام دوره مصرف دارو کمک کند.
بروز حساسیت با آنتی بیوتیک
کهیرو جوش‌های ریز روی پوست همراه با خارش شدید، سرفه کردن، خس خس سینه، تنگ شدن نفس و گرفتن گلو مواردی است که پس از استفاده از آنتی بیوتیک در برخی از افراد دیده می شود.
نشانههای بالا حساسیت به آنتی‌بیوتیک را نشان می دهد.
جالب است بدانید که آنتی بیوتیک، خاصیت داروی ضدبارداری را از بین می‌برد. خوب است که هنگام مصرف آنتی بیوتیک با مشورت پزشک از روش جایگزین دیگری برای کنترل بارداری استفاده کنید.
مضرات آنتی بیوتیک
سردرد یکی از عوارض بین افرادی است که آنتی بیوتیک مصرف می کنند. اگر برای سردرد خود دلایلی مانند کمبود خواب یا کافئین ندارید، مصرف آنتی بیوتیک می تواند دلیل بروز این شرایط باشد. این سردردها شدید نبوده و موقتی هستند.
زنان ممکن است در طول مصرف آنتی بیوتیک به عفونت‌های مخمری واژن مبتلا شوند. التهاب ناشی از این عفونت، سبب خارش و سوزش شدید می‌شود و ترشحات پنیر مانندی بدنبال دارد. همچنین ممکن است مصرف این دارو عفونت‌های مخمری را در دهان، روی پوست و زیر ناخن‌ها نیز شکل بدهد.
مصرف برخی آنتی بیوتیک ها می تواند حساسیت به نور خورشید را در پی داشته باشد و چگونگی واکنش پوست به نور فرابنفش را تغییر دهد. زمانی که این داروها را مصرف می کنید، قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند خطر آفتاب سوختگی، تاول زدگی، پوسته پوسته شدن پوست و آسیب چشمگیر سلول‌های پوست را موجب شود. برخی آنتی بیوتیک ها می‌توانند با تلفیق نور خورشید موجب راش پوستی قرمز و خارش‌دار شوند. بررسی ها نشان می دهد که آنتی بیوتیک‌های تتراسایکلین می‌توانند موجب لکه‌دار شدن یا تغییر رنگ دائمی دندان‌های دائمی کودکان شوند.
برخی از خطرناک‌ترین عوارض جانبی مصرف آنتی بیوتیک ها شامل واکنش های آلرژیک می شوند. در حقیقت، واکنش های آلرژیک به آنتی بیوتیک ها، یکی از شایع‌ترین دلایلی است که افراد را راهی اورژانس بیمارستان می کند. از جمله علائم این شرایط می توان به کهیر، تورم لب ها، و تنگی نفس اشاره کرد. همچنین، ممکن است فرد یک واکنش آنافیلاکتیک کامل داشته باشد که موجب تورم گلو و بسته شدن آن می شود و برای نجات زندگی به دریافت سریع یک دوز اپی‌نفرین نیاز دارد.
بررسی ها در سال ۲۰۰۹ ، نشان داد که استفاده از فلوروکینولون ها با دوبینی نیز مرتبط بوده است. از آنجایی که این دسته از آنتی بیوتیک ها با تاندونیت نیز در ارتباط بوده است، پژوهشگران این نظریه را مطرح کردند که درد و سفتی در ماهیچه اطراف چشم ممکن است دلیل دو بینی باشد.
فلوروکینولون ها به همراه پنی سیلین و داروهای دیگر در این خانواده با افسردگی و اضطراب نیز پیوند خورده اند. نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان داد که هرچه دوره های مصرف آنتی بیوتیک در زندگی یک فرد بیشتر بود، احتمال بیشتری داشت به افسردگی و اضطراب مبتلا باشد.
آنتی بیوتیک‌ها آرایش میکروبیوم بدن را تغییر می دهند که همگی می توانند بر سلامت روانی یک فرد اثرگذار باشند.
مقاومت بدن در برابر آنتی‌بیوتیک
آنتی‌بیوتیک، اگر به روش صحیح مصرف شود، ضد باکتری خواهد بود و ایمنی بدن را تضمین می‌کند؛ اما شاید بد نباشد بدانید که بخشی از آنتی‌بیوتیک‌های مصرفی، ضروری نیستند.
سوء مصرف این دارو باعث می‌شود تا بدن به آنتی بیوتیک مقاوم شود. باکتری‌ها نیز به مرور به این دارو عادت می‌کنند و در برابرش مقاوم می شوند و کم‌کم به ابرباکتری یا سوپرباگ تبدیل می‌شوند. که در این صورت،دیگر آنتی‌بیوتیک، اثر گذار نخواهد بود.
مقاومت باکتری ها در برابر آنتی بیوتیک، یک تهدید جدی است، زیراهیچ داروی دیگری برای از بین بردن باکتری‌ها وجود ندارد و آن وقت است که بیمار برای زمان طولانی‌تری با عفونت و بیماری درگیر خواهد بود.
برای استفاده بهینه از آنتی بیوتیک، پیشنهاد می‌کنیم موارد زیر را حتما مدنظر داشته باشید:
- اگر نظرپزشک این است که شما به مصرف آنتی بیوتیک نیازی ندارید، به او اعتماد کنید.
- برای درمان عفونت‌های ویروسی از آنتی‌بیوتیک استفاده نکنید.
- از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید. فقط آنتی‌بیوتیک‌هایی را مصرف کنید که پزشک تجویز کرده است.
- دوز دارو را به طور کامل مصرف کنید.
- حتی اگر عفونت از بین رفته، همچنان دوز تجویز شده آنتی‌بیوتیک را کامل مصرف کنید.
- روی ساعتی که پزشک توصیه کرده، این دارو را مصرف کنید. برای ایجاد نظم در مصرف، می توانید از زنگ ساعت استفاده کنید.
انواع آنتی بیوتیک ها و مکانیسم اثر آنها
صدها مدل مختلف آنتی بیوتیک در جهان وجود دارد، اما همه آنها را می‌توان در ۶ گروه کلی دسته بندی کرد:
* پنی سیلین‌ها ( پنی سیلین و آموکسی سیلین) برای درمان انواع مختلف عفونت همانند عفونت‌های پوستی، عفونت ریه و عفونت مجاری ادرار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
* آمینوگلیکوزیدها ( جنتامایسین و توبرامایسین) اغلب در بیمارستان‌ها و برای درمان بیماری‌های قوی استفاده می‌شوند. این گروه می‌توانند عوارض جانبی بسیار شدیدی داشته باشند؛ از جمله می‌توان به عوارضی همچون از دست دادن شنوایی یا آسیب دیدن کلیه اشاره کرد. آمینوگلیکوزیدها را بیشتر مواقع به بدن بیمار تزریق می‌کنند. البته ممکن است به صورت قطره برای درمان عفونت چشم یا گوش هم مورداستفاده قرار بگیرند.
* سفالوسپورین‌ها (مانند سفالکسین) نیز برای درمان طیف وسیعی از انواع عفونت‌ها کاربرد دارد. البته برخی از آنها برای عفونت‌های قوی‌تری مصرف می‌شوند. همچون بیماری سپتی سمی و مننژیت.
تتراسایکلین‌ها (همانند تتراسایکلین و داکسی سایکلین) هم برای درمان انواع مختلفی از عفونت‌ها مورد مصرف دارند. اما اغلب برای درمان اکنه و بیماری پوستی تجویز می‌شوند.
* ماکرولیدها (همچون سیپروفلوکساسین و لووفلوکساسین) آنتی‌بیوتیک‌های طیف گسترده‌ای هستند که برای درمان عفونت‌های زیادی در بدن انسان کاربرد دارند. اما به طور ویژه برای درمان عفونت‌های تنفسی و عفونت‌های ادراری تجویز می‌شوند. این دارو به ندرت استفاده می‌شود زیرا عوارض جانبی شدیدی دارد.
موارد منع مصرف آنتی بیوتیک
* این دارو باید بعد از شناسایی بیماری تجویز شود. برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها برای بعضی از بیمارها مناسب نیستند. همچنین زنان باردار و زنان شیرده نیز نباید از آنتی بیوتیک استفاده کنند.
* بدون تجویز پزشک به هیچ عنوان از آنتی بیوتیک استفاده نکنید.
* حتما مراقب تداخل دارویی باشید، زیرا برخی از آنتی بیوتیک ها با داروهای دیگر همخوانی ندارند و ممکن است مشکلات جدی برای فرد به وجود بیاورند. از جمله داروهایی که می‌توانند با آنتی بیوتیک ها تداخل داشته باشند می‌توان به رقیق کننده‌های خون، آنتی‌هیستامین‌ها، ضد اسیدها، داروهای ضد التهاب مانند داروهای ضد درد، داروهای سوریازیس، داروهای ادرارآور، داروهای ضد قارچ، استروئیدها، داروهای دیابت، شل کننده‌های ماهیچه، داروهای میگرن و برخی داروهای ضد افسردگی اشاره کرد.
* همزمان با مصرف آنتی بیوتیک از داروهای ضدبارداری و مصرف الکل خودداری کنید.
نکته: افراد بسیاری گمان می کنند که آنتی بیوتیک ها بی خطر هستند. اگرچه آنتی بیوتیک ها، بهترین دفاع ما در برابر باکتری ها هستند، اما نیازمند درمان با داروی درست، دوز مناسب و مدت زمان مصرف درست هستیم و باید از خطرات و عوارض جانبی مصرف این قبیل داروها نیز آگاه باشیم.
نویسنده: سعیده نجیب مقدم کارشناس تغذیه و کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی
تعداد بازدید :
۱۳,۹۴۴