به گزارش پیام پتروشیمی، بهزاد محمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، طرح‌های پیشران صنعت پتروشیمی را در ۴ زنجیره پروپیلن، متانول، اتیلن و بنزن مطرح می کند که با هدف ایجاد تنوع در سبد محصولات، توسعه زنجیره ارزش، کاهش واردات، تامین خوراک صنایع پایین‌دستی، افزایش ارزش محصولات و آمایش سرزمینی است.
در حال حاضر ظرفیت تولید متانول در کشور حدود 10 میلیون تن است و افزایش تولید سالانه این محصول توسط مجموعه های پتروشیمی علاوه بر افزایش صادرات، ارزآوری قابل توجهی را نیز به همراه دارد که قرار است بخش قابل توجهی از این میزان در زنجیره تولید پروپلین و محصولات پایین دستی پروپیلن به عنوان محصولاتی با ارزش تولید شود.
محمدی، بومی‌سازی دانش تولید متانول به پروپیلن را توسط شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به عنوان دستاوردی برای تولید این محصول می داند و می گوید که قرار است ۵ میلیون تن متانول مازاد در کشور با اجرای طرح‌های جدید و پیشران به محصول ارزشمند پروپیلن تبدیل شود.
محصول پروپیلن که هم اکنون با کمبود در بازار مواجه است قرار است با ساخت طرح‌های جدید در پارک پروپیلن عسلویه، منطقه امیرآباد و طرح اسلام‌آباد غرب و نیز چند طرح دیگر، ۵ میلیون تن متانول مازاد کشور را به محصول ارزشمند پروپیلن تبدیل شود.
محصول پروپیلن که از آن به عنوان خاویار صنعت پتروشیمی یاد می شود در حال حاضر در بخش پالایشگاهی و پتروشیمی 950 هزار تن تولید می شود که با افزایش تولید در این طرح های جدید ظرفیت تولید آن به 4.5 میلیون تن می رسد.
تولید پروپیلن معمولا در روش های مختلفی اعم از شکستن خوراک های مایع( نفتا، لایت اند، LPG و سایر خوراک های مایع)، تولید آن در پالایشگاه ها، فرایند کاتالیستی گاز پروپان به پروپیلن و روش گاز متان به متانول و متانول به اتیلن و پروپیلن است.
از پروپیلن محصولات متعددی تولید می شوند که از مهمترین مشتقات آن می توان به پلی‌پروپیلن، آکریلونیتریل، پروپیلن اکسید، فنل، اکسوالکل‌ها،کیومن، ایزوپروپیل‌الکل، آکریلیک اسید اشاره کرد. محصولات باارزشی که در حال حاضر بازار آن ها با کمبود عرضه و افزایش تقاضا مواجه است که در صورت افزایش ظرفیت تولید پروپیلن و ایجاد زنجیره تولید در صنایع پایین دستی به این محصولات با ارزش نیز می توان دسترسی یافت.
از سوی دیگر پیش بینی ها از تولید و افزایش ظرفیت متانول در سال 1404 خبر می دهد که این تولید از میزان حدود 10 میلیون تن فعلی به 23 میلیون تن در سال 1404 می رسد که در صورت تکمیل زنجیره تولید دیگر محصولات با ارزش در صنایع پایین دست پروپیلن محصول پلی پروپیلن تولید می شود. گفته می شود که از مسیر تولید پروپیلن 22 طرح پیشران تعریف خواهد شد و این زنجیره تا تکمیل محصولات پیش خواهد رفت.
پروپیلن به عنوان یک محصول پایه‌ای در صنعت پتروشیمی اهمیت خاصی دارد. زیرا محصولات پایین دست با ارزشی از این ماده پایه‌ای تولید می‌شود که خوراک اصلی صنایع نساجی، پلاستیک، آرایشی بهداشتی و خودروسازی است و همچنین زمینه ساز اشتغال، کاهش واردات و افزایش صادرات و مزیت ارزآوری است.
مزیت نسبی تولید پروپیلن با شرایط تولید اقتصادی
بستر لازم تولید گاز و وجود این منبع خدادادی زمینه اجرایی شدن تولید محصولی با ارزش به نام پروپیلن از گاز متان و تولید متانول را بوجود می آورد. اما نکته حائز اهمیت اقتصادی بودن این طرح است که یک سالی با اعلام اجرایی شدن طرح تولید پروپیلن از متانول و موضوعات و تبعات اقتصادی آن نیز به عنوان موانع موجود مطرح شده است. طرحی که نرخ خوراک و شرایط ارزی برای خرید تجهیزات مطرح می شود.
گفته می شود سودآوری در تولید متانول و جذابیت سرمایه گذاری آن بیش از تولید پروپیلن از متانول خواهد بود اما معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی از سودآوری و جذابیت سرمایه گذاری این طرح می گوید که برای بهبود اقتصادی طرح‌ها، مشوق‌هایی مانند تخفیف قیمت خوراک گاز، معافیت مالیاتی، ارائه دانش فنی و در اختیار گذاشتن زیرساخت‌های مورد نیاز در نظر گرفته شده است.
به اعتقاد کارشناسان تولید پروپیلن از متانول در بلندمدت در شرایط حمایت های اقتصادی تامین ارز و اختصاص خوراک ارزان می تواند منطقی و توجیه پذیر باشد و یا تامین زیرساخت های لازم برای تکمیل این زنجیره و تولید محصولات پایین دست که همه برای سرمایه گذاری یک مزیت نسبی است تا حدودی طرح را اقتصادی جلوه می دهد. پلی پروپیلن محصول باارزشی که کاربرد بسیار زیادی درصنایع داشته و دارد و در صورت پروپیلن مازاد می تواند به تولید پلی پروپیلن و عرضه زیاد در بازار هم منجر شود.
تولید پلی پروپیلن در صورت افزایش تولید پروپیلن
در حال حاضر ظرفیت فعلی کشور برای تولید پلی‌پروپیلن نزدیک به یک میلیون و ۳۰۰ هزارتن برآورد می‌شود؛ درحالی‌که تولید آن حدود ۹۰۰ هزار تن است. پیش‌بینی می‌شود بیش از ۳۰۰ هزار تن ظرفیت خالی برای تولید این ماده در کشور وجود داشته باشد. با توجه به آمار و ارقامی که در میزان عرضه و تقاضای محصول پروپیلن در تابلوی بورس کالا به ثبت رسیده است، انتظار می‌رود نزدیک به همین مقدار یعنی کمتر از ۳۰۰ هزار تن نیاز به افزایش عرضه پلی‌پروپیلن در زنجیره تولیدی این محصول داشته باشیم.
کمبود برخی محصولات پتروشیمی در بورس کالا بویژه پروپیلن و پلی پروپیلن تبعات مختلفی از جمله کمبود در تولید محصولات پایین دستی و افزایش نرخ و رونق بازار دلالی و واسطه ای را بوجود اورده است. تقاضایی که همواره برای این محصولات وجود دارد ولی به دلیل عرضه ناکافی بازار و کمبود تولید این محصول علاوه بر رونق بازار دلالی قیمت های غیر منطقی را رقم می زند.
رشد و توسعه صنایع پایین دستی یکی از پایه های بنیادین توسعه اقتصادی است که لازمه آن در دسترس بودن مواد اولیه است مواد اولیه ای که اگر از داخل تامین شود علاوه بر جذابیت سرمایه گذاری سودآوری و تولید محصولات با ارزش افزوده دیگری را بوجود می آورد. تولید محصولاتی از قبیل پروپیلن و پلی پروپیلن از این دست است که می تواند با پیگیری و حمایت از تولید در بخش خصوصی برای کشور جایگاه ویژه ای را کسب کند حتی اگر این طرح ها در کوتاه مدت جذابیت سرمایه گذاری کمتری داشته باشد اما با حمایت ها و تداوم آن در بلندمدت دستاورد قابل توجهی را از خود نشان خواهد داد.
مریم میخانک بابایی