به گزارش نیپنا اشتغال در قانون اساسی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد، آنچنانکه در اصل 28 آمده: "هر کس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست، برگزیند." در همین اصل نیز وظیفه‌ای برای دولتهای جمهوری اسلامی که با رای ملت انتخاب می‌شوند، تبیین شده است: "دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون، برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید." با توجه به اهمیت این اصل و همچنین نیاز بدهی جامعه به اشتغال و اقتصاد پویا، دولتهای یازدهم و دوازدهم ، برنامه‌ای جامع در دستور کار قرار داد. یکی از این برنامه‌ها که در راستای اشتغالزایی و تحرک در اقتصاد و ارزآوری برای کشور بود، نگاه به پتانسیل صنعت پتروشیمی است. راه‌اندازی 17 طرح پتروشیمی در دولتهای یازدهم و دوازدهم علاوه بر ارزآوری و ایجاد استحکام در چارچوب اقتصاد کلان، برکت اشغالزاییِ چشمگیری را به صورت مستقیم و غیر مستقیم به ارمغان آورد.
از ابتدای دولت یازدهم تاکنون 17 طرح پتروشیمی به افتتاح رسیده است. پتروشیمی کردستان، پتروشیمی ایلام، پتروشیمی لرستان، واحد اسید سولفوریک ارومیه، پتروشیمی مهاباد، فازسوم پتروشیمی شیراز، فازدوم پتروشیمی کارون، پتروشیمی تخت جمشید منطقه ویژه اقتصادی، فاز دوم پتروشیمی کاویان، پتروشیمی تخت جمشید پارس، پلی استایرن انتخاب MEGمروارید، اوره آمونیاک پردیس، پتروشیمی میاندوآب، پتروشیمی مرجان و 2 طرح سرویس‌های جانبی از جمله این طرح‌ها هستند.
اشتغال در غرب کشور
در طرح‌های مذکور، ایجاد صنایع پایین‌دستی برای ایجاد اشتغال و ارزش افزوده لحاظ شده است. پتروشیمی کردستان که در سال 96 افتتاح شد، ضمن پتانسیل ایجاد صنایع پایین‌دستی، برای700 نفر شغل ایجاد کرد. این در حالی است که احداث دومین واحد پتروشیمی کردستان در دستور کار قرار گرفته است. ضمن راه‌اندازی این طرح باید منتظر اشتغالزایی بیشتر در زمینه صنعت پتروشیمی در کردستان بود. از طرفی از دیار غرب کشور، بازهم شاهد اشتغالزایی پتروشیمی‌ها هستیم. پتروشیمی ایلام که در آینده‌ی نزدیک می‌تواند عنوان قطب پتروشیمی غرب کشور را با خود یدک کند، از امر اشتغالزایی به واسطه صنعت پتروشیمی مستثنی نیست. برآوردها نشان می‌دهد این پترشیمی به صورت مستقیم و غیر مستقیم، شرایط اشتغال برای بالغ بر ۲۱۹۰ نفر را فراهم آورده است.
ایجاد شغل پایدار توسط پتروشیمی‌ها زمانی اهمیتی دوچندان می‌یابد که سیل بیکاری در استان‌ها را در نظر بگیریم. این موضوع به عینه در استان لرستان که گاه میزان بیکاری اعلام شده در آن به 20 درصد می‌رسد، از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود. راه‌اندازی پتروشیمی لرستان که در همسایگی ایلام قرار دارد، به صورت مستقیم 580 شغل ایجاد کرد. این در حالی است که اگر ایجاد صنایع پایین دستی از طریق احداث شهرک صنعتی پتروشیمی در لرستان را مد نظر قرار دهیم، باید گفت این مجتمع پتروشیمی به صورت غیر مستقیم نیز برای 5000 نفر شغل ایجاد خواهد کرد. آمار مسئولان نشان می‌دهد با احداث و راه اندازی شهرک صنعتی پتروشیمی در لرستان، حدود ۳۰۰ واحد کوچک و متوسط در کنار مجتمع پتروشیمی لرستان ایجاد خواهد شد.
اشتغال از شیراز تا مهاباد
واحد اسید سولفوریک ارومیه از جمله طرح‌های دیگر در حوزه پتروشیمی است. طرح اسید سولفوریک مجتمع پتروشیمی ارومیه با ظرفیت 50 هزار تن محصول با ارزش تقریبی 12.5 میلیارد تومان در سال و تامین 17 هزار تن خوراک گوگرد، به صورت مستقیم 16 نفر را صاحب شغل کرد. این طرح تحت لیسانس شرکت KSJ هند با بیش از 240 میلیارد ریال سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری ایرانیان با حضور دکتر حسن روحانی به بهره‌برداری رسید.
پتروشیمی مهاباد که در اردیبهشت 95 و با حضور دکتر روحانی و وزیر نفت و معاونان او راه‌اندازی شد، از امتیاز اشغالزایی ویژه‌ای برخوردار است. آنچنانکه طبق آمار موجود این مجتمع به صورت مستقیم برای 800 نفر و غیر مستقیم برای 2000 نفر اشغالزایی به همراه داشت. ظرفیت اسمی این مجتمع ۳۰۰ هزار تن پلی‌اتیلن سبک و سنگین بوده و حجم سرمایه‌گذاری آن ۲۵۰ میلیون یورو در بخش ارزی است.
از جمله فازهای دیگرِ صنعت پتروشیمی که در دولت تدبیر و امید منجر به اشغالزایی شد، می‌توان به فاز سوم پتروشیمی شیراز اشاره کرد. فاز سوم پتروشیمی شیراز علاوه بر ایجاد اشتغالی منحصر به‌فرد و چشمگیر، یک جهش ویژه در صادرات اوره و آمونیاک کشور نیز ایجاد کرد. طبق گفته‌ی مسئولان مربوطه طرح آمونیاک و اوره شهدای مرودشت برای ۵۰۰ نفر به طور مستقیم و چهار تا پنج هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی به همراه دارد. با راه‌اندازی این طرح ظرفیت تولید پتروشیمی شیراز از 7/2 میلیون تن به ۳.۷ میلیون تن افزایش یافت. یک سال قبل از راه‌اندازی این واحد پتروشیمی، فاز دوم پتروشیمی کارون راه‌ندازی شد. این واحد، به صورت مستقیم 500 نفر شغل ایجاد کرد.
بنابه گفته‌ی برخی از کارشناسان، این واحد توان این را دارد که بیش از 3000 شغل به صورت غیر مستقیم ایجاد کند. فاز 2 پتروشیمی کارون، بهمن ماه سال 95 با حضور معاون اول رئیس جمهوری و سرمایه گذاری 230 میلیون یورو به بهره برداری رسید.
همت سیستم بانکی در اشتغالزایی پتروشیمی‌ها
در همان سال 95 عملیات اجرایی طرح توسعه واحد P.B.R شرکت پتروشیمی تخت جمشید واقع در سایت 2 منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی بندرماهشهر آغاز شد. کاربرد تولیدات این واحد برای تامین مواد اولیه صنایع لاستیک سازی است. طبق برآوردهای صورت گرفته این طرح به صورت مستقیم به تعداد 900 نفر اشتغالزایی خواهد داشت. در این راه‌اندازی‌ها بانک‌ها نیز دخیل بوده‌اند. آنچنانکه بانک صنعت و معدن برای افتتاح فاز دوم مجتمع پتروشیمی کاویان که در سال 96 راه‌اندازی شده بود، مبلغ ٣٨٩ میلیون دلار تسهیلات مالی در نظر گرفت که در نتیجه‌ی آن برای تعداد 1550 نفر اشتغال ایجاد گردید.
فاز سوم اوره و آمونیاک شرکت پتروشیمی پردیس با حضور رئیس جمهور در اواسط سال 97 به افتتاح رسید. با بهره برداری رسمی از این فاز، پتروشیمی پردیس به بزرگترین تولیدکننده اوره و آمونیاک در جهان با ظرفیت تولید سالانه پنج میلیون و ۲۶۵ هزار تن محصول تبدیل شد. در این مجتمع در حال حاضر 646 نیروی کار بصورت مستقیم و ۱۲۰۰ نفر بصورت غیر مستقیم در فاز سوم پتروشیمی پردیس فعالیت می کنند. این شرکت در نخستین ماه از سال ۹۹ به رکورد تولید دست یافت و موفق به تولید ۴۹۰ هزار و ۷۵۶ تن اوره و آمونیاک و ثبت بالاترین میزان تولید از ابتدای راه‌اندازی مجتمع تاکنون شد.
پتروشیمی مرجان از دیگر طرح‌هایی است که در دولت تدبیر و امید راه‌اندازی شد. این طرح که با حضور ریاست جمهوری افتتاح شد، از توان متخصصان داخلی و تکنولوژی روز دنیا نهایت بهره‌مندی گرفت. برای اجرای طرح پتروشیمی متانول مرجان، 914 میلیون دلار سرمایه گذاری شده است. به لحاظ ایجاد اشتغال نیز، این واحد پتروشیمی، حین بهره‌برداری 250 نفر در آن مشغول کار شده‌اند.
این جریان ادامه دارد
در یکی از آخرین طرح‌های پتروشیمی که در دولت دوازدهم به افتتاح رسید، پتروشیمی میاندوآب با هزینه‌ی40 میلیون دلار به صورت ارزی و 800 میلیارد تومان به صورت ریالی، راه‌اندازی و برای 460 نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرد. این طرح از جمله طرح‌های استانی بود که با عنوان "مگاپروژه" شناخته می‌شوند. این واحد با ظرفیت تولید سالانه ۱۴۰ هزار تن پلی اتیلن سنگین به خط اتیلن غرب متصل می‌گردد.
ارائه این میزان از اشتغالزایی در گزارش حاضر در حالی صورت می‌گیرد که طرح‌ها راه‌اندازی واحدهای دیگر پتروشیمی در حال اجرا است. همچنین در خصوص برخی از واحدهای پتروشیمی آمار دقیقی از اشتغالزایی در دست نبود. بر این اساس و ضمن بررسی آمار موجود باید گفت در حوزه صنعت پتروشیمی در حداقل‌ترین حالت، دولت تدبیر و امید به صورت مستقیم و غیر مستقیم، حداقل برای 25 هزار و 292 نفر اشتغالزایی داشته است.
وجود این رقم از اشتغالزایی را باید در کنار برنامه‌های جهش دوم و سوم در حوزه صنعت پتروشیمی قرار داد که اشتغال در صنعت پتروشیمی را از این عدد هم فراتر خواهد برد. بدون تردید ضمن اجرایی شدن این برنامه‌ها علاوه بر شکسته شدن سقف ارزآوری در تاریخ پتروشیمی‌های کشور، شاهد ثبت رکوردهای جدید در اشتغالزایی از سوی صنعت پتروشیمی خواهیم بود. ایجاد این حد از اشتغالزایی در حوزه پتروشیمی، برگه‌ی زرینی است که در دولت تدبیر و امید باقی خواهند ماند.