اقتصاد مقاومتی مفهومی است که در سال 92 به طور رسمی توسط مقام معظم رهبری ابلاغ و در دستور کار قرار گرفت و گفتمان اقتصاد مقاومتی نیز در کشور به منظور جهت دهی به تمام ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران برای حرکت در مسیر مقاوم سازی اقتصاد مطرح شد و با پیاده سازی آن در بخش های مختلف در مسیر تحقق این مهم گام برداشته شد که صنعت پتروشیمی ایران هم به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع کشور در حوزه اقتصاد مقاومتی از آن مستثنی نبوده و تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد مهم مورد توجه دست اندرکاران این حوزه قرار گرفته است.
اهمیت این موضوع وقتی عیان می شود که بدانیم ایران با در اختیار داشتن بیش از 33 تریلیون مترمکعب ذخایر متعارف گاز طبیعی و 157 میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت نفت خام، از پتانسیل و مزیت نسبی مناسبی برای توسعه صنعت پتروشیمی با هدف تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز برخوردار است و در سال های اخیر بهره گیری از این ظرفیت در صنعت پتروشیمی با رویکرد اقتصاد مقاومتی مورد توجه قرار گرفته است.
در این راستا می توان به فهرستی بلند از طرح های مختلف اشاره کرد که جایگاه بسیار مهمی در سودآوری و ایجاد ارزش افزوده از منابع هیدروکربنی و سیاست عدم اتکا به صادرات نفت و جلوگیری از خام‌فروشی داشته است. فاز دوم پتروشیمی کاویان ، پلی استایرن گروه صنعتی انتخاب ، پتروشیمی تخت جمشید پارس ، پتروشیمی کارون ( ایزوسیانات ها فاز 2) ، پتروشیمی کردستان ، واحد MEG پتروشیمی مروارید،پتروشیمی مرجان، پتروشیمی ایلام، لرستان، واحد اسید سولفوریک ارومیه، مهاباد،طرح توسعه پتروشیمی شیراز، پتروشیمی تخت جمشید منطقه ویژه اقتصادی، فاز سوم اوره آمونیاک پردیس تنها بخشی از این فهرست است.
مسیری که منجر شده تا سهم صنعت پتروشیمی ایران از ظرفیت تولید محصولات عمده پتروشیمی منطقه خاورمیانه از سال1392 تا سال1396از 22.21 به 23.46 درصد افزایش داشته یابد و از ظرفیت جهان از2.26 به 2.50 درصد برسد.
افزون بر این موارد راه توسعه‌ای صنعت پتروشیمی توقف پذیر نیست و مجتمع‌های زیاد دیگری طی امسال و سال های آینده به فهرست طرح های نهایی در این صنعت استراتژیک افزوده خواهد شد.
براساس برنامه‌ریزی انجام شده، سه طرح سال ۹۸ به بهره برداری و تولید پایدار می‌رسند و ۱۵ طرح در سال ۹۹ بهره‌برداری می‌شوند که می‌تواند مصداق بارز جهش دوم صنعت پتروشیمی باشد و ظرفیت اسمی را از ۶۴ میلیون تن به ۹۴ میلیون تن می‌رساند یعنی ۴۶ درصد افزایش ظرفیت خواهد بود در حقیقت ۳۱ میلیون تن محصول قابل فروش در حال حاضر وجود دارد که با بهره‌برداری از این ۱۸ طرح به 51میلیون تن می‌رسد. به عبارتی۷۰ درصد افزایش محصولات قابل فروش در ابتدای سال۱۴۰۰ وجود خواهد داشت.
بیژن زنگنه ضمن ابلاغ برنامه‌ها و پروژه‌هایی به‌عنوان اولویت‌های سال ۱۳۹۸ شرکت ملی صنایع پتروشیمی در برنامه ملی اقتصاد مقاومتی، بهزاد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی را به‌عنوان «مجری این برنامه‌ها و پروژه‌ها» معرفی و منصوب کرد. طرحهایی که سال 98 در اولویت افتتاح قرار گرفته اند، براساس ابلاغیه وزیر نفت به مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی «تکمیل و بهره‌برداری از مجتمع‌های پتروشیمی متانول بوشهر (فاز ۱)، متانول کاوه و الفین ایلام در این فهرست هستند که در زیر به مرور این طرحها خواهیم پرداخت:
متانول کاوه
متانول کاوه که عنوان بزرگترین متانول جهان را در اختیار دارد، اکنون به مرحله تولید رسیده و با 75 درصد ظرفیت در حال تولید بوده و قرار است امسال به طور رسمی افتتاح شود. پتروشیمی کاوه در زمینی به مساحت 200 هکتار، در 5 کیلومتری شهر دیر در سواحل خلیج فارس واقع شده است. واحد متانول کاوه با ظرفیت روزانه 7000 تن متانول، به عنوان بزرگترین خط تولید متانول جهان، در این مجتمع قرار دارد. این واحد سالیانه 3.2 میلیون تن متانول با درجه کیفی AA تولید می کند.
لیسانس و مهندسی پایه این واحد توسط شرکت Casale سوئیس و مهندسی تفصیلی آن توسط شرکت PIDEC انجام گرفته است. سرویس های جانبی مورد نیاز این واحد توسط شرکت پتروکاوه افق (شرکت مهندسی زیرمجموعه گروه صنعتی کاوه) طراحی و اجرا شده است.
پتروشیمی بوشهر
3 واحد از فاز نخست پتروشیمی بوشهر براساس برنامه ریزی های انجام شده و به بهره برداری خواهد رسید که واحد شیرین سازی و اتان ریکاوری تولید خود را بطور آزمایشی ازچندی قبل آغاز کرده اند و واحد متانول نیز در مرحله پیش راه اندازی است.
گازهای دریافتی از فازهای 6و 7 و 8 پارس جنوبی در این فاز شیرین سازی و گاز غنی به واحد بازیافت اتان ارسال می شود. متان هم برای سوخت و هم برای خوراک واحد متانول است پتروشیمی بوشهر در فاز ۲ عسلویه در زمینی به مساحت ۶۲ هکتار اجرا می شود.
پتروشیمی ایلام
فاز دوم پتروشیمی ایلام شامل پروژه‌های گوگردزدایی خوراک (SRU) و الفین است. در فاز دوم محصولاتی نظیر اتیلن، بنزین پیرولیز، پروپیلن در گریدهای شیمیایی و پلیمری و سوخت مایع نیز به سبد محصولات پتروشیمی ایلام اضافه خواهد شد. پتروشیمی ایلام از لحاظ وسعت، ظرفیت تولید و تعداد واحدهای فرآیندی، بزرگترین پتروشیمی غرب کشور است و می‌تواند سالانه 150 هزارتن اتیلن مازاد بر مصرف واحد پلی اتیلن خود را به خط لوله اتیلن غرب تزریق کند. مجتمع پتروشیمی ایلام زنجیره ای از محصولات با ارزش افزوده مانندپلی پروپیلن را تولید خواهد کرد. این مجتمع در حال حاضر خوراک خود را از خط اتیلن غرب دریافت می کند که بعد از راه اندازی واحد اتیلن علاوه بر تامین نیاز مجتمع، تامین کننده اتیلن برای خط اتیلن غرب نیز خواهد بود.