در میان این کشورها، عربستان سعودی پیشرو توسعه صنایع پتروشیمی است به گونه ای که در حال حاضر ارزش EPC طرحهای در دست احداث این کشور حدود 5/28 میلیارد دلار است. از مهم ترین طرحهای در دست اجرای عربستان سعودی می توان به مجتمع 20 میلیارد دلاری صدرای سعودی ، طرح 5 میلیارد دلاری توسعه مجتمع پتروربیق و واحد الاستومرها با سرمایه 4/3 میلیارد دلار اشاره داشت.
در مجموع عربستان سعودی 70 میلیارد دلار در طرحهای توسعه پتروشیمیایی و پالایشگاهی خود سرمایه گذاری کرده و هدف اصلی این سرمایه گذاری ها، ایجاد تنوع اقتصادی با هدف کاهش اتکاء به صدور منابع خام هیدروکربنی و ایجاد فرصتهای شغلی جدید برای نیروی کار جوان خود است.
· شرایط اقتصادی
نقش صنایع پتروشیمی در GDP کشورهای حوزه خلیج فارس طی سالهای اخیر همواره رو به رشد بوده و از حدود 14 درصد سال 2007 به بیش از 17 درصد در سال 2011 رسیده است، این در حالی است که سایر تولیدات صنعتی تنها 9/8 درصد از مجموع GDP کشورهای GCC را به خوداختصاص داده است.
· قطر، پیشرو در صادرات غیرنفتی
سهم صنایع پتروشیمی کشورهای GCC در GDP آنها بدین شرح است :
| - قطر: 25 درصد - امارات متحده عربی: 2/18 درصد - عربستان سعودی: 11 درصد | - کویت: 11 درصد - عمان: 3/7 درصد - بحرین: 6/4 درصد |
در سال 2011، صادرات غیرنفتی کشورهای GCC حدود 105 میلیارد دلار بوده و سهم صنایع پتروشیمی از آن حدود 44 درصد ( 2/46 میلیارد دلار ) بوده است. در این سال بیش از 8/55 میلیون تن محصولات شیمیایی- پتروشیمیایی از این ناحیه به بازارهای خارجی صادر شده است.
در سال 2011، میانگین سهم صنایع پتروشیمی در GDP هر کدام از کشورهای GCC در حدود 2 درصد بوده و در این میان بیشترین سهم به قطر ( 6/2 درصد ) و کمترین آن به کویت ( 5/0 درصد ) تعلق داشته است.
بالاترین سهم صادرات محصولات پتروشیمی از GCC به عربستان سعودی تعلق داشته و این کشور با رشدی 40 درصدی در مجموع 2/35 میلیون تن محصولات پتروشیمی را صادر کرده است.
بیشترین سهم صادرات غیر نفتی در میان کشورهای GCC به قطر تعلق دارد که با سهمی 68 درصدی در سال 2011 در حدود 5/11 میلیون تن ( رشد 14 درصدی در قیاس با سال قبل ) صادرات غیر نفتی به ارزش 4/5 میلیارد دلار داشته است.
سهم صادرات پتروشیمی در صادرات غیر نفتی عمان در حدود 61 درصد ( 9/3 میلیارد دلار ) در سال 2011 بوده و این مقدار برای امارات عربی متحده در مجموع 9 درصد ( 7/2 میلیارد دلار ) بوده است.
میانگین رشد سالانه صادرات محصولات پتروشیمی در میان کشورهای GCC در سال 2011 در حدود 13 درصد بوده است.
· تولید محصولات اساسی پتروشیمی
عمده تمرکز تولید کنندگان GCC کماکان بر تولید اتیلن ،متان و مشتقات آنهاست که در سال 2011 در مجموع سه چهارم کل تولیدات پتروشیمی این ناحیه را تشکیل داده است.
در سال 2007 در مجموع 27 میلیون تن محصولات پایه پتروشیمیایی در این ناحیه تولید شده که در سال 2011 این مقدار به 2/45 میلیون تن افزایش یافته است. ( حدود 5/37 درصد کل تولیدات پتروشیمی GCC ) ، بیشترین نرخ رشد تولید به محصولاتی چون پروپیلن و مخلوط زایلین ها تعلق داشته و امروزه ظرفیت تولید پروپیلن این ناحیه به 7/7 میلیون تن افزایش یافته است.
تولید کودهای شیمیایی نیز از نرخ رشد سریعی برخوردار بوده به گونه ای که در مجموع 22 درصد کل تولید محصولات پایه این ناحیه را ( 4/27 میلیون تن ) تشکیل می دهد.
سریع ترین نرخ رشد تولید محصولات طی سالهای 2011-2007 متعلق به پلیمرها بوده به شکلی که ظرفیت تولید آنها از 11 میلیون تن به 4/20 میلیون تن در سال افزایش یافته است.
کم ترین سهم نیز به تولید محصولات ویژه شیمیایی (حدود یک درصد) تعلق داشته که البته با توجه به سیاستهای جدید در زمینه ایجاد فرصتهای شغلی جدید و توسعه صنایع تکمیلی شیمیایی در عربستان سعودی رو به رشد است.
· پارک های صنعتی
شرکت سابیک سعودی در صدداحداث هشت پارک صنعتی باهدف ایجاد فرصتهای شغلی و توسعه صنایع تکمیلی شیمیایی- پتروشیمیایی در عربستان سعودی است که می تواند ارتباط بین صنایع عظیم بالادست و کارخانه های کوچک پایین دست را به خصوص در تولید پلاستیک های مهندسی، رنگ ها، پوشش دهنده ها و افزودنی های صنعتی برقرار سازد.
آروماتیک ها طی سالهای 2011- 2007با رشد 26 درصدی از سریع ترین نرخ رشد تولید در میان زنجیره های محصولات کشورهای GCC برخوردار بوده است و در مجموع 8 درصد کل تولیدات پتروشیمی این ناحیه را در اختیار خود دارد.
از مهم ترین طرحهای آروماتیک این ناحیه می توان به طرح آروماتیک کویت اشاره داشت که مطالعات مقدماتی آن با همکاری شرکت آمریکایی فاسترویلر به پایان رسیده است.
· تولید پروپیلن
نرخ رشد تولید پروپیلن در میان کشورهای GCC طی سالهای 2011- 2007 حدود 27 درصد بوده در حالی که این مقدار برای چین و میانگین جهانی آن حدود 14 و 4/6 درصد بوده است.
در سال 2000 تنها یک میلیون تن پروپیلن در عربستان سعودی تولید می شد در حالی که این مقدار در سال 2011 به 6 میلیون تن افزایش یافته است. از مهم ترین دلایل این امر می توان به استفاده از خوراک مایع به جای گاز اتان در واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمیایی سعودی اشاره داشت.
نرخ رشد تولید متانول در کشورهای GCC طی سالهای 2011- 2007 در سطح پایین 4 درصد قرار داشته در حالیکه چین و آسیا طی همین مدت از نرخ رشد 32 و 22 درصد برخوردار بوده اند.
· جایگاه عربستان سعودی
براساس اطلاعات موسسه MEED ، عربستان سعودی بیشترین حجم توسعه صنایع پتروشیمی را در میان کشورهای GCC در اختیار داشته و ارزش EPC طرحهای در دست احداث آن در سالجاری 5/28 میلیارد دلار است.
امروزه شرکت نفتی آرامکوی سعودی پس از سابیک به دومین تولید کننده محصولات پتروشیمی این کشور تبدیل شده و طرحهای جاه طلبانه ای را در این صنایع در دست احداث دارد که از جمله آنها می توان به احداث طرح صدرای سعودی با سرمایه 20 میلیارد دلار در جنوب عربستان و توسعه پنج میلیارد دلاری طرح پتروربیق در ساحل دریای سرخ اشاره کرد.
سابیک نیز احداث مجتمع الاستومرها با سرمایه 4/3 میلیارد دلار را در جبیل با مشارکت شرکت آمریکایی اکسون موبیل دنبال می کند.
امروزه 1/3 میلیارد دلار اسناد مناقصه طرحهای عربستان سعودی در مرحله انتخاب پیمانکار قرار دارند که بخش اعظم آنها طرحهای تولید محصولات ویژه شیمیایی است.
قرارداد FEED فاز دوم طرح ساتروپ سعودی با مشارکت آرامکو و توتال فرانسه با سرمایه گذاری 5 میلیارد دلار به زودی منعقد می گردد.
در تابستان 2013 شرکت آرامکوی سعودی اعلام کرد در صدد احداث مجتمع های تلفیقی شیمیایی در کنار واحدهای پالایشگاهی خود در سه ناحیه جیزان، ینبوع و راس التنوره بوه و سرمایه در نظر گرفته برای این واحدها در حدود 70 میلیارد دلار است.
اجرای این طرحها مسیر جدیدی را در صنایع شیمیایی عربستان سعودی می گشاید که در آن از خوراک های مایع به جای گاز استفاده می شود.
· توسعه صنایع پتروشیمی در سایر کشورهای GCC
قطر دومین تولید کننده بزرگ محصولات پتروشیمی در میان کشورهای GCC است که تا پایان دهه جاری دو طرح عظیم را به بهره برداری می رساند.
قطر به واسطه دسترسی به منابع گازی مشکلی بابت تامین خوراک گاز مورد نیاز طرحهای خود ندارد و خوراکهایی از قبیل اتان، پروپان و بوتان را به وفور در اختیار دارد.
از مهم ترین طرحهای در دست احداث قطر می توان به مجتمع پتروشیمی الکرانه ( طرح مشارکتی QP و گروه شل ) با سرمایه 4/6 میلیارد دلار اشاره داشت که محصولات آن شامل آلفا الفین های خطی، منو اتیلن گلیکول و اکسو الکل ها است که اسناد EPC آن در اوایل 2014 در اختیار پیمانکاران قرار خواهد گرفت.
دومین طرح عظیم قطر، مجتمع مشارکی پتروشیمی السجیل با سرمایه 4/7 میلیارد دلار است که به شرکتهای QP و کاپکوی قطر تعلق دارد و سالانه 4/1 میلیون تن اتیلن تولید می کند و محصولات آن شامل LLDPE, HDPE و پلی پروپیلن و بوتادین است.
اسناد FEED طرح در سپتامبر 2014 و EPC آن در اواخر همین سال ارائه خواهد شد.
تمرکز قطر در بلند مدت احداث واحدهای تکمیلی پتروشیمی و رسیدن به حجم تولید 23 میلیون تن تا سال 2020 است ( از 10 میلیون تن کنونی ) .
عمان نیز با انجام سرمایه گذاری های کلان در توسعه میادین نفتی خود در صدد احداث واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمیایی به ارزش 13 میلیارد دلار در شمال عمان و ناحیه زوهار است.
یک طرح عظیم تولید پلاستیک نیز با استفاده از خوراک مایع با سرمایه 6/3 میلیارد دلار تا سال 2018 در عمان به بهره برداری می رسد که نخستین واحد کراکر این کشور نیز خواهد بود.
توسعه صنایع پتروشیمی در امارات متحده عربی طی سالهای اخیر چندان مورد توجه نبوده و به نظر نمی رسد این روند تغییر چندانی کند، تنها 9/1 میلیارد دلار طرحهای پتروشیمی در این کشور در حال اجرا است.
شرکت ملی شیمیایی ابوظبی (Chemweyaat) در صدد احداث طرح شیمیایی تکامل در ناحیه Ruwais است.
بحرین و کویت نیز فعالیت زیادی در توسعه صنایع پتروشیمی خود نکرده اند اما هر دوی این کشورها در صدد توسعه صنایع پالایشگاهی خود هستند تا خوراک واحدهای شیمیایی را تولید کنند .