نگاهی به حضور بخش خصوصی در صنعت پتروشیمی جهان

(چهارشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۳) ۱۱:۵۸

بخش خصوصی در صنعت پتروشیمی فعلی جهان، جایگاه ویژهای را به خود اختصاص داده است. به دلیل موفقیتهایی که بخش خصوصی در این صنعت کسب کرده است، بسیاری از کشورها قانع شدهاند تا صنعت پتروشیمی را از مالکیت دولتی خارج کنند و در اختیار بخش خصوصی قرار دهند.

تهیه و تنظیم:‌ پژوهشکده دنیای اقتصاد

1-بخش خصوصی و صنعت پتروشیمی

بخش خصوصی در صنعت پتروشیمی فعلی جهان، جایگاه ویژهای را به خود اختصاص داده است. به دلیل موفقیتهایی که بخش خصوصی در این صنعت کسب کرده است، بسیاری از کشورها قانع شدهاند تا صنعت پتروشیمی را از مالکیت دولتی خارج کنند و در اختیار بخش خصوصی قرار دهند. حتی در کشورهایی مانند عربستان و ایران و سایر کشورهای خاورمیانه که حجم دولت نسبتا بزرگ است و دولت اکثر صنایع بزرگ را در اختیار دارد فرآیند خصوصی سازی صنعت پتروشیمی در حال شکلگیری است. از میان 10 شرکت پتروشیمی معتبر جهان، تنها دو شرکت سینوپک (Sinopec)[1] چین و سابیک (SABIC)[2] عربستان شرکتهای نیمه دولتی هستند و بقیه شرکتها کاملا خصوصی هستند. در زیر به بررسی وضعیت مالکیت و وضعیت اقتصادی ده شرکت پتروشیمی معتبر جهان پرداخته شده است. صنعت پتروشیمی به دلیل نیازمندی به سرمایهگذاریهای کلان و همچنین دشواری در مدیریت جزو صنایعی به شمار میرود که برخیها معتقدند بخش خصوصی توانایی ورود به چنین صنایعی را ندارد. اما آنچه که مشخص است، بر طبق وضعیت کنونی این صنعت که در ادامه به آن اشاره شده، بخش خصوصی به خوبی توانسته است تا جایگاه مناسب خود را در صنعت پتروشیمی جهان کسب کند.

بی. ای. اس. اف. (BASF)[3]: بزرگ ترین و یکی از قدیمیترین شرکتهای پتروشیمی جهان است. این شرکت در سال 1865 در آلمان تاسیس شد و هم اکنون در بیش از 80 کشور جهان فعالیت میکند. این شرکت یک بنگاه کاملا خصوصی است و سهام آن در بورس لندن، فرانکفورت و زوریخ معامله میشود. سود خالص شرکت بی. ای. اس. اف. در سال 2012 حدود 3/6 میلیارد دلار و میزان فروش آن تقریبا 95 میلیارد دلار بوده است. به لحاظ میزان فروش، این شرکت تفاوت فاحشی با رقبای خود دارد. به طوری که از دومین شرکت بزرگ دنیا یعنی سینوپک در سال 2012 حدود 30 میلیارد دلار بیشتر فروش داشته است. به لحاظ میزان سود خالص و تعداد نیروی کار(حدود 111 هزار نفر در سال 2012) نیز این شرکت به ترتیب رتبه دوم و اول جهان را به خود اختصاص داده است.

سینوپک: یک شرکت چینی است که در سال 2000 تاسیس شده است. حدود 56 درصد از سهام این پتروشیمی، به شرکت دولتی نفت و پتروشیمی چین تعلق دارد و مابقی سهام آن در اکثر بورسهای دنیا در حال معامله است. به لحاظ فروش (65 میلیارد دلار) و میزان نیروی کار (71 هزار نفر)، سینوپک رتبه دوم در جهان را دارد.

اکسون موبیل(ExxonMobil): سومین شرکت بزرگ پتروشیمی جهان است و در سال 1999 تاسیس شده است. این پتروشیمی آمریکایی یک شرکت کاملا خصوصی است و در سال 2012 حدود 61 میلیارد دلار فروش داشته است.

داو کمیکال (Dow Chemical): یکی از قدیمیترین صنایع شیمیایی آمریکاست و در سال 1897 تاسیس شده است. این شرکت با حدود 54 هزار نفر نیروی کار توانسته تا با فروش تقریبی 57 میلیارد دلار محصول، چهارمین شرکت بزرگ پتروشیمی دنیا باشد. سهام این شرکت تنها در بورس نیویورک معامله میشود. داو کمیکال در سال 2007 به لحاظ میزان فروش، بعد از بی. ای. اس. اف. رتبه دوم جهان را در اختیار داشت. اما در سال 2012 به رتبه چهار تنزل نموده است.

سابیک: بزرگ ترین شرکت پتروشیمی خاورمیانه و بزرگ ترین شرکت ثبت شده در بورس عربستان است. در سال 2012 سابیک توانسته است با یک پله صعود نسبت به 2011 رتبه پنجم جهان را در اختیار داشته باشد. گرچه عربستان تلاش میکند تا صنعت پتروشیمی خود را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد، اما با این وجود همچنان حدود 70 درصد سهام شرکت در اختیار دولت عربستان است. سابیک در سال 2012 بیشترین سود خالص (حدود 5/6 میلیارد دلار) را در میان پتروشیمیهای جهان داشته است. فروش این شرکت نیز در سال 2012 حدود 4/50 میلیارد دلار بوده است. البته شایان ذکر است که دولت عربستان با پایین‌ترین نرخ، خوراک را در اختیار پتروشیمیها قرار میدهد. بنابراین سود زیاد این شرکت، دور از انتظار نیست.

شل (Shell): یک شرکت خصوصی آمریکایی است و با فروش حدود 46 میلیارد دلار در سال 2012 در رتبه ششمین شرکت بزرگ پتروشیمی جهان قرار گرفته است. شرکت به لحاظ میزان سود خالص در سال 2012 افت محسوسی را نسبت به سال 2011 تجربه کرده است به طوری که سود شرکت از 2 میلیارد دلار در سال 2011 به 4/1 میلیارد دلار در 2012 رسیده است.

صنایع لایوندل‌باسل (LyondellBasell Industries): در سال 2007، شرکت پولی‌اولفینز (Basell Polyolefins) اقدام به خریداری شرکت لایوندل کمیکال (Lyondell Chemical Company) کرد و این شرکت تاسیس شد. در سال 2010 این شرکت توانست در فهرست شرکتهای بورس نیویورک قرار گیرد و سهام آن در این بورس معامله شود. همچنین در سال 2010 بیشترین سود خالص(بیش از 10 میلیارد دلار) در میان پتروشیمیهای جهان به این شرکت تعلق داشته است اما در سال 2012 این رقم به طرز محسوسی کاهش یافته و به عدد 8/2 میلیارد دلار رسیده است. در مقایسه با رقبای خود این شرکت تعداد نیروی کار کمتری دارد و تنها حدود 13500 نفر در مجموع به فعالیت در این شرکت مشغولند.

دوپونت (DuPont): یک شرکت خصوصی آمریکایی است که در سال 1802 تاسیس شده و به تولید محصولات شیمیایی پرداخته است. این شرکت در سال 2012 با فروش تقریبی 35 میلیارد دلار رتبه هشتم جهان را دارد. به لحاظ تعداد نیروی کار(70000 نفر) نیز شرکت در رتبه سوم قرار دارد.

میتسوبیشی کمیکال (Mitsubishi Chemical): در سال 1934 در ژاپن تاسیس شده و اکنون رتبه نهم جهان را در صنعت پتروشیمی در اختیار دارد. میزان فروش شرکت در سال 2012 حدود 33 میلیارد دلار بوده است اما شرکت به لحاظ سودآوری در رتبه بسیار پایینی قرار دارد. شرکت در سال 2012 با وجود 33 میلیارد دلار فروش سود خالصش تنها 197 میلیون دلار بوده است که در مقایسه با رقبا رقم بسیار پایینی است.

آی‌نوز[4] (INEOS): بزرگ ترین شرکت خصوصی سهامی خاص انگلستان به شمار میآید و دهمین شرکت بزرگ پتروشیمی دنیاست. میزان فروش شرکت در سال ۲۰۱۲ حدود 30 میلیارد دلار بوده است. شرکت در سال 2012، حدود 1/19 درصد رشد فروش داشته است که در میان ده شرکت برتر، بیشترین میزان رشد فروش بوده است.

وضعیت ده شرکت بزرگ صنعت پتروشیمی جهان(طبقه بندی موسسه [5]ICIS)

رتبه	شرکت	میزان فروش در سال ۲۰۱۲ (میلیون دلار)	میزان سود در سال ۲۰۱۲ (میلیون دلار)	تعداد نیروی کار در سال ۲۰۱۲	درصد مالکیت دولتی
۱	بی. ای. اس. اف.	۹۵۱۰۰	۶۳۵۴	۱۱۰۷۸۲	۰%
۲	سینوپک	۶۴۸۹۴			۵۵%
۳	اکسون ‌موبیل	۶۰۸۸۵	۳۸۹۸		۰%
۴	داو کمیکال	۵۶۷۸۶	۸۴۲	۵۴۰۰۰	۰%
۵	سابیک	۵۰۳۹۰	۶۵۹۰	۴۰۰۰۰	۷۰%
۶	شل	۴۵۷۵۷	۱۳۷۴		۰%
۷	صنایع لایوندل‌باسل	۴۵۳۵۲	۲۸۴۸	۱۳۵۰۰	۰%
۸	دوپونت	۳۴۸۳۳	۲۷۸۸	۷۰۰۰۰	۰%
۹	میتسوبیشی کمیکال	۳۲۷۸۲	۱۹۷	۵۵۱۳۱	۰%
۱۰	آی‌نوز	۲۹۹۰۸		۱۱۸۸۳	۰%