مصاحبه: پیمان خسروی
چند روز پیش با خبر شدم که چند شرکت پتروشیمی
از شرکتهای مستقر در منطقه ی ما از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان
موفق به دریافت لوح "دوست دار محیط زیست" شده اند. لذا در صدد گفتگو با
مسئولین آنها برآمده و پس از هماهنگی های اولیه راس ساعت مقرر وارد مجتمع شدم تا
با رئیس بهداشت، ایمنی و محیط زیست آن شرکت صحبت کنم.
شرکتی بزرگ، ولی بسیار پاکیزه و منظم، شرکت
پتروشیمی بوعلی سینا
قاسم حمید را از چند سال پیش می شناختم. متولد
آبادان بود و خانواده ی او پس از جنگ به ماهشهر آمده بودند. کارشناسی خود را از
دانشگاه صنعت نفت آبادان در رشته مهندسی ایمنی و حفاظت و کارشناسی ارشد خود را در
سال 87 در رشته مهندسی محیط زیست، گرایش کنترل آلودگی هوا از دانشگاه علوم و
تحقیقات اهواز دریافت کرده بود.
از سال 77 که مشغول بکار شده بود تاکنون مشاغل
مختلفی را تجربه کرده بود و پس از اشتغال در مشاغلی چون افسر آتش نشانی، کارشناس ایمنی،
مسئول ایمنی، رئیس محیط زیست، اکنون در مقام ریاست HSE
پاسخگوی سوالات دوست و همکار خود بود.
سال 1380 که حمید وارد شرکت پتروشیمی بوعلی
سینا شد، مجتمع در مرحله ی پروژه بود که این وضعیت تا سال 1384 ادامه داشت. پس از
اتمام پروژه مجتمع وارد فاز تولید شد. در این مرحله که صیانت از محیط زیست اولویت
بالایی داشت، مدیریت شرکت وی را به عنوان مسئول محیط زیست انتخاب کرد.
نوع فرایند و طراحی مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا
بالنفسه دارای پتانسیل و احتمال آلایندگی محیط زیست بالایی است، لذا اداره محیط
زیست این شرکت می بایست برای نگهداری شرایط استاندارد زیست محیطی توان مضاعفی را
بکار گیرد.
کارشناسان و دست اندرکاران محیط زیست پتروشیمی
بهتر می دانند که آغاز مرحله ی تولید، به علت خطرات بالقوه ی فراوان، تلاش بسیار
ویژه ای را برای حفظ محیط زیست می طلبد که خوشبختانه کارشناسان قابل این شرکت
توانسته اند در آن زمان با ایجاد شرایط مناسب زیست محیطی در مجتمع از سه جنبه ی
هوا، آب و خاک، زیست بوم طبیعی را از خطرات و آلایندگی مصون دارند.
خود قاسم حمید چنین می گوید: برای مقابله با
آلاینده های احتمالی و کنترل نقاط با پتانسیل آلایندگی، نشر مواد آلاینده به محیط،
اولین کاری که کردیم سیستم استاندارد مدیریت زیست محیطی (ISO
14000) را پیاده
سازی کرده و در این راستا جنبه های زیست محیطی مجتمع شناسایی و به منظور کنترل این
جنبه ها برنامه ها و اهدافی طراحی و اجرا شد.
به موازات تعریف پروژه های متعدد زیست محیطی
کمیته ای تحت عنوان کمیته انرژی در مجتمع مستقر شد و همچنین فرهنگ سازی در زمینه ی
محیط زیست را نیز در برنامه های خود گنجاندیم. دهها پروژه و برنامه در زمینه ی
فرهنگی و آموزشی، چندین برنامه جهت کنترل آلاینده ها و کاهش عوامل آلوده کننده،
مدیریت مصرف منابع و صرفه جویی انرژی توسط کمیته ای مستقل از دیگر اقدامات این
مجتمع طی چند سال اخیر است.
رویکرد قابل توجه شرکت پتروشیمی بوعلی سینا به
موارد زیست محیطی منجر به دریافت لوح "صنعت سبز" در سال 85 شد و همچنین
ادامه ی این روند تا سال 90 باعث شد که از آن شرکت به عنوان "دوست دار محیط
زیست" تقدیر گردد. تمامی این عناوین شاخصی جهت بازگویی روایت اهتمام به صیانت
از زیست بوم خاکی، آبی و هوایی منطقه توسط این شرکت است.
به گفته ی مسئولین شرکت بوعلی سینا، شاخص ترین
فعالیت این شرکت، فرهنگ سازی و مشارکت در زمینه برگزاری سمینارهای متعدد زیست
محیطی و انرژی بوده است. صحت این ادعا را می توان با نگاهی اجمالی به لیست اقدامات
زیست محیطی این شرکت تایید کرد. مسئولین
محیط زیست بوعلی سینا در ایجاد و تقویت فرهنگ حفظ محیط زیست هیچ فرصتی را از دست
نداده اند و فرهنگ سازی را با تمام ابزارهای ممکن و با جدیت تمام در این مجتمع
دنبال نموده اند.
برگزاری دوره های آموزشی علمی، برگزاری
سمینارهای مختلف، تشکیل کارگاههای آموزشی، تهیه و توزیع کتاب و بروشور، شرکت در
نمایشگاههای مختلف زیست محیطی، شبکه سازی جهت انجام فعالیتهای مشارکتی کارکنان،
اهدا و یا کاشت نهال و برگزاری مسابقات مختلف علمی، ورزشی تنها بخشی از لیست بلند
فعالیتهای زیست محیطی بوعلی سینا با هدف فرهنگ سازی در این شرکت بوده است.
همچنین در زمینه کنترل آلاینده ها و کاهش
عوامل آلوده کننده، در کارنامه این شرکت فعالیتهایی از قبیل پایش مستمر تمامی
آلاینده های زیست محیطی و عقد قرارداد با آزمایشگاه معتمد سازمان حفاظت محیط زیست،
تجهیز واحد محیط زیست به تجهیزات پایش و اندازه گیری، ارسال و تصفیه تمامی پسابهای
تولیدی مجتمع به تصفیه خانه فجر، اصلاح سیستم نمونه گیری از گازها، تغییر طراحی
کانالهای خروجی روان آبهای سطحی و هدایت آنها به تصفیه خانه، کنترل دقیق تانکرهای
حامل هیدروکربور و کاهش چشمگیر میزان گازهای ارسالی به فلر به چشم می خورد.
از آنجا که میزان مصرف انرژی با آلودگی محیط
زیست رابطه مستقیم دارد، اجرای پروژه های مرتبط با انرژی نقش بسیار موثری در کاهش
عوامل آلاینده ی محیط زیست ایفا می کند. مدیریت مصرف منابع و صرفه جویی در مصرف
انرژی، ضمن کاهش مستقیم هزینه های انرژی، باعث کاهش گازهای ارسالی به فلر، کاهش
مصرف مواد اولیه، باز استفاده ی خروجی پسماند فرایندها به عنوان خوراک واحدهای
دیگر نیز شده است.
به گفته ی قاسم حمید، ارتباط قوی و شفاف شرکت
پتروشیمی بوعلی سینا با سازمان حفاظت محیط زیست و انجام مجموعه ای از فعالیتهای
مفید زیست محیطی در راستای کنترل عوامل آلاینده منجر به اهدای لوح دوستدار محیط
زیست به این شرکت شده است.
بدیهی است، اجرای دقیق دستورالعملها و قوانین
زیست محیطی مرتبط با صنعت پتروشیمی توسط شرکتهای پتروشیمی، پیش شرط برقراری ارتباط
و تعامل با سازمان محیط زیست و تامین نظر این سازمان به شمار می رود.
همچنین عمل به توصیه ها و پیشنهادات کارشناسان
محیط زیست منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی و طراحی مجتمع براساس آخرین استانداردهای
زیست محیطی نیز در کسب عنوان های صنعت سبز در سال 85 و دوست دار محیط زیست در سال
90 بی تاثیر نبوده اند.
عمده ترین پسماند این شرکت، نوعی خاک رس است
که پس از استفاده در راکتورهای مجتمع به صورت مواد زائد درآمده و قابل استفاده نمی
باشد. یکی از مهمترین اقدامات این شرکت در زمینه ی محیط زیست، استفاده از این خاک
به عنوان خوراک فرایند کارخانه سیمان است. به علت وجود سیلیس فراوان در این پسماند،
با توافق به عمل آمده با کارخانه سیمان، این خاک به آنجا حمل شده و در فرایند
تولید سیمان مورد استفاده قرار می گیرد.
این اقدام هم از نظر زیست محیطی و هم از نظر
اقتصادی کاملا مقرون به صرفه است. چرا که با وجود اینکه تحویل رایگان خاک درب
کارخانه و تقبل هزینه و انجام تمامی مراحل هیدروکربن زدایی، بسته بندی و حمل به
کارخانه مقصد توسط شرکت بوعلی سینا انجام می شود، اما کماکان نسبت به روش دفن در
لندفیل از آلایندگی و هزینه ی پایین تری برخوردار است.
پروژه های تحقیقاتی چون، امکان سنجی مدلسازی
آلودگی هوا، شناسایی آلاینده های اولیه و ثانویه در مجتمع با همکاری دانشگاه تهران
و پروژه شناسایی منابع آلاینده ی نقطه ای و غیر نقطه ای مجتمع با همکاری دانشگاه
علوم تحقیقات اهواز از جمله پروژه هایی بوده اند که بستر ایجاد ارتباط صنعت و
دانشگاه را برای شرکت پتروشیمی بوعلی سینا فراهم کرده اند.
طبیعی است که تعریف و اجرای این پروژه های
دانشگاهی، ضمن کسب نتایج ارزنده ی زیست محیطی برای شرکت، راهکارهای علمی و اجرایی مناسبی
را نیز در این زمینه در اختیار کارشناسان محیط زیست شرکت قرار داده است.
لیست اقدامات این شرکت که به سازمان حفاظت
محیط زیست کشور ارائه شده است در 5 فصل سازماندهی شده است که در راس آن فرهنگ سازی
و آموزش قرار دارد. پس از آن چندین آیتم در خصوص کنترل آلاینده ها و کاهش عوامل
آلوده کننده لیست شده اند و پس از آن، فعالیتهای مربوط به مدیریت مصرف منابع و
صرفه جویی در مصرف انرژی، قرار گرفته است.
در 2 بخش پایانی این اقدامات نیز لیست پروژه
های انجام شده و همچنین لیست پروژه های تعریف شده ی آینده برای بهبود مستمر وضعیت
محیط زیست و انرژی این شرکت آورده شده است که با نگاهی اجمالی به آن، به سادگی می
توان به سازماندهی مناسب و شفافیت عملکرد واحد محیط زیست این شرکت پی برد.
براساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست کشور،
شرکتهایی که یکبار موفق به کسب نشان صنعت سبز شده اند، برای بار دوم نمی توانند
کاندید این عنوان شوند و صرفا می توانند در صورت احراز شرایط، کاندید عنوان "صنعت
سبز برگزیده" شوند که شرکت پتروشیمی بوعلی سینا با کارنامه ی درخشان زیست
محیطی که اشاره شد هم اکنون به عنوان یکی از نامزدهای انتخاب صنعت سبز برگزیده کشور
انتخاب شده است و قرار است نتایج نهایی ارزیابی ها به زودی توسط سازمان حفاظت محیط
زیست اعلام شود.
از منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی شرکتهای
پتروشیمی بوعلی سینا، فجر، شیمی بافت و نویدزرشیمی نامزد دریافت نشان صنعت سبز
برگزیده هستند. این شرکتها مستندات مربوطه را به سازمان محیط زیست ارائه نموده اند
که در مرحله ی ارزیابی قرار دارند. تمامی این شرکتها پیش از این نشان صنعت سبز را در
کارنامه ی افتخارات خود ثبت کرده اند.
اداره محیط زیست شرکت پتروشیمی بوعلی سینا پس
از طی مراحل مختلف شرکت اعم از ساخت و ساز یا تولید و بهره برداری، در هر مرحله با
توجه به شرایط موجود، نیازمندیهای زیست محیطی را تشخیص و در جهت آن برنامه ریزی و فعالیت
کرده است.
ناگفته پیداست که تلاشهای زیست محیطی برای هیچ
مجموعه ای پایان نمی پذیرد لکن نیازها در طول زمان تغییر یافته و کارشناسان بایستی
با درایت، خود را با تغییرات همراستا کرده و با تغییر تکنیکها، به طور مداوم در
حفظ زیست بوم خود فعال باشند.
دغدغه های کنونی دست اندرکاران محیط زیست این
شرکت نگهداشت و بهبود مستمر شرایط موجود است، بایستی با توجه به شرایط جدید،
ریسکها و جنبه های زیست محیطی را مجددا شناسایی کرده و بانکهای اطلاعاتی خود را به
روز آوری کنند. از طرفی استانداردهای زیست محیطی جدید به نوعی سختگیرانه تر می شود
و شرکتها باید سعی کنند خود را همیشه بهتر از استاندارد روز نگهدارند.
محیط زیست همیشه باید زنده بماند، لذا تلاش
دلسوزان محیط زیست خاتمه ای ندارد. آنها را با مسئولیتها و فعالیتهایی که به طور
مداوم تغییر می کنند تنها می گذاریم و برای آنها آرزوی موفقیت می کنیم.