به همین دلیل سبک زندگی افراد در فصول مختلف باید متفاوت باشد و به همین دلیل، غذاهایی که افراد در فصول مختلف می‌خورند باید متناسب باشد وگرنه بیمار خواهند شد. حتی حالت خواب و میزان فعالیت‌های بدنی و... نیز باید تفاوت داشته باشد...
در فصل تابستان از چه مواد غذایی باید پرهیز کرد؟
توجه داشته باشید که در طب سنتی، پرهیز بر درمان مقدم است و پایه در کار حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها، پرهیز است؛ به این صورت که از مصرف مواد غذایی مضر پرهیز شود. در فصل تابستان از نظر غذا، باید بدانیم از چه مواد غذایی پرهیز کنیم. چراکه طبایع بدن ها متفاوت است و با شناخت از طبع هر بدنی، میتوان با تغذیه مناسب، سلامتی را تضمین کرد.
• در فصل تابستان، افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، بیشتر در معرض آسیب قرار دارند؛ زیرا به دلیل گرم و خشک بودن مزاج این افراد و همچنین فصل تابستان، احتمال افزایش دما و خطر در این افراد بیشتر است؛ بنابراین در این فصل باید از تمام خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی که حرارت بدن را بالا می‌برند و باعث خشکی می‌شوند، پرهیز کرد. مواد غذایی تند مانند فلفل، زنجبیل، دارچین، زعفران، سس‌های تند، خردل، سبزیجات تند مانند سیر، پیاز، ترخون، نعناع، تره، شاهی، شوید و… باید کمتر استفاده شود. مگر اینکه در شرایط تعادل با اصلاح کننده ها مواد با طبیعت گرم در سبد غذایی گنجانده شود. در نتیجه باید از غذاهای پخته ساده بدون ادویه و یا ادویه های متعادل، استفاده شود.
• در فصل تابستان، افراد باید در مصرف نمک و غذاهای شور و تنقلات مانند چیپس شور، آجیل شور و… احتیاط نمایند. مثلاً در صورت مصرف آجیل مانند بادام یا فندق، از انواع خام آن و به مقدار کم استفاده کنند. مزاج اکثر مغزها گرم و خشک است و همه افراد - بویژه کسانی که مزاج گرم و خشک دارند - نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنند.
• پیشنهاد می شود افراد در مورد مصلح غذاها مطالعه کرده، برنامه غذایی مناسبی برای تابستان تدارک ببینند.
• تنوع روییدنی های مختلف در تابستان- اعم از میوه ها و سیفی های مختلف، نشان از توجه طبیعت به ارایه مواد مفید و مناسب این فصل دارد. بنابراین از این مواهب طبیعت استفاده وافر ببریم.
• کباب کردن، سرخ کردن، بو دادن و تفت دادن باعث گرم و خشک شدن مزاج می‌شوند، بنابراین در این فصل نباید در مصرف غذاهای تهیه شده به این روش‌ها زیاده‌روی شود.
• در مورد شیرینی ها نیز به همین ترتیب است؛ چون پایه مزاج این مواد هم گرم است، بنابراین نباید در مصرف شیرینی‌ها، شکلات‌ها و حتی شیرینی های طبیعی مانند عسل، کشمش، مویز و میوه‌های شیرین مانند انجیر، نارگیل، موز، خربزه، آناناس و… در فصل تابستان زیاده‌روی شود.
• مصرف انواع گوشت، بویژه گوشت‌های قرمز به دلیل ایجاد گرما و حرارت زیاد باید محدود شود. بویژه گوشت پرندگانی مانند کبک و بلدرچین که گرمای بسیار زیادی نسبت به گوشت گوسفند دارند و همچنین گوشت شتر هم به دلیل طبع بسیارگرم نباید زیاد مصرف شوند.
• حتی از مصرف غذاهای مفیدی مانند فسنجان، گردو و کنجد نیز به دلیل گرم بودن مزاجشان باید در این فصل پرهیز شود.
مواد غذایی مفید در فصل تابستان
• توصیه می‌شود در فصل تابستان از خوردنی های خنک (مانند آب‌دوغ خیار، ماست، خیار و کمی نان، سبزیجات خنک مانند خیار، کاهو، کدو خورشتی (سبز)، گشنیز، اسفناج، ماست و اسفناج)استفاده شود.
• توصیه می‌شود نوع غذاهایی که در تابستان مصرف می‌شوند، پختنی و آب‌پز باشد و غذاها کباب و یا سرخ نشوند. مصرف انواع آش، سوپ، خورش سبزیجات که سبزی آنها سرخ نشده باشد، حبوبات آن کم بوده، مقدار زیادی گوشت نداشته باشند، کمی ترش باشند مثلاً با غوره، آب‌غوره، آب‌لیمو، لیمو و نارنج تهیه شده باشند مخصوصاً سوپ جو و آش جو (به دلیل خنک بودن) بسیار مفید بوده و از بهترین غذاها برای رفع عطش و حرارت بدن می‌باشند.
• مصرف میوه های میخوش یا ملس (بین ترش و شیرین) مانند زرشک و آب زرشک، انگور، شاه‌توت، تمشک، سیب ترش، آلبالو، گوجه‌سبز، انار، هلو، زردآلو، هندوانه و گریپ فروت بسیار مفید است.
• مصرف سالادها در این فصل بسیار توصیه می‌شود، زیرا معمولاً مزاج‌های سرد و تر دارند (کاهو، خیار، آب‌لیمو و…).
• مصرف شربت سکنجبین ، شربت به لیمو، خاکشیر، تخم شربتی و آب هویج در این فصل بسیار توصیه می شود.
• خوردن ترشیجات در این فصل مفید است، به شرط اینکه ترشی خیلی تند نشده باشند که در این صورت، حرارت آنها بالا می‌رود.
• مصرف کافی آب، لبنیات مانند دوغ و ماست مفید است.
• اساسا مصرف گوشت کاهش داده شود. البته گوشت‌های سفید نسبت به گوشت‌های قرمز در این فصل مناسب‌تر است. گوشت‌های سفید (مانند مرغ و ماهی) گرمای کمتری تولید می کنند. مخصوصاً ماهی که با داشتن مزاج سرد و تر، برای این فصل بسیار مناسب است به شرطی که خیلی سرخ نشده و ادویه‌جات تند نیز خیلی به آن اضافه نشود.
چند نکته
• توصیه های بالا برای افراد دارای مزاج گرم است. باید توجه داشت که افراد با مزاج سرد، در مصرف این مواد غذایی مفید ذکرشده، حتی در فصل تابستان، زیاده‌روی نکنند.
• در این فصل باید گرسنگی و تشنگی را سریع برطرف کرد، زیرا به دلیل حرارت فصل و مزاج، ممکن است معده در صورت خالی ماندن آسیب ببیند.
• در این فصل باید تحرک فیزکی در فضای باز کاهش و میزان استراحت افزایش یابد تا مزاج خنک شود.
• استحمام کردن، دوش آب خنک، شنا کردن در آب روان با رعایت‌های مربوطه، پوشیدن لباس‌های خنک نخی و ورزش‌های سالنی که زیر آفتاب نباشند در فصل تابستان مفید است، ولی در انجام ورزش‌های گرم و خشک مانند فوتبال، دویدن و … مخصوصاً در طی روز و زیر آفتاب یا فضای باز نباید در این فصل زیاده روی شود.
• ناهار باید در این فصل کم و سبک باشد و یا اصلا حذف شود. چون وسط روز هوا بسیار گرم و قوه هاضمه ضعیف است و در نتیجه غذای وسط روز نباید سنگین باشد. در عوض وعده شام
• در این فصل باید اساسا از غذاهای با هضم راحت مانند ماهی‌های کوچک، جوجه مرغ، مرغ و … استفاده شود.
• از مصرف آب و چای و سایر نوشیدنی های داغ، جدا خود داری شود. یادآوری می شود که توقف در زیر نور مستقیم خورشید نیز در فصل تابستان مضر است.
گرد آورنده:سعیده نجیب مقدم-کارشناس ارشد تغذیه و فیزیولوژی ورزشی