روز پتروشیمی، بهانه ای برای یادآوری چند رویکرد

روز پتروشیمی، بهانه ای برای یادآوری چند رویکرد
(شنبه ۸ دی ۱۳۹۷) ۱۰:۴۳

شورای فرهنگ عمومی در جلسه پانصد و پنجاه و نهم خود در سال 1392، هشتم دی ماه را روز «پتروشیمی» نامید.

شورای فرهنگ عمومی که زیر مجموعه‌ای از شورای عالی انقلاب فرهنگی است و وظیفه ثبت وقایع مهم و نامگذاری روز‌ها در تقویم رسمی کشور را بر عهده دارد در جلسه پانصد و پنجاه و نهم خود در سال 1392، چند مناسبت برای درج در متن و ضمیمه تقویم تصویب کرد که یکی از آنها هشتم دی، روز پتروشیمی است.

این مناسبت ها، صرفا بهانه ای برای یادآوری است. یادآوری هایی که می تواند منشا توجه عموم به این روزها و مناسبتها باشد. در این بین، پتروشیمی از دو منظر سزاوار معرفی و شناخت بیشتر در جامعه و اذهان عموم مردم است. از یک طرف، شناخت عموم مردم از پتروشیمی غالبا در حد یک اسم است. همه، اسم پتروشیمی را شنیده اند اما کمتر با ویژگی ها و زوایای پتروشیمی و محصولاتش آشنایی دارند. از سوی دیگر، پتروشیمی از معدود صنایعی است که عموم مردم بدون کم و کاست با تولیدات آن سر و کار دارند و همه مردم در زندگی روزمره خود از محصولات آن استفاده می کنند. چنین حجم دربرگیری بالایی، علاوه بر آنکه اهمیت پتروشیمی را نشان می دهد، ضرورت معرفی هر چه بیشتر آن به عموم مردم را دو چندان می کند.

در حوزه تخصصی هم، روز صنعت پتروشیمی می تواند بهانه ای برای یادآوری مزیت های صنعت پتروشیمی برای تصمیم گیران و تصمیم سازان باشد تا بر خلاف گذشته، پتروشیمی را به محلی برای آزمون و خطا در حوزه هایی همچون خصوصی سازی قرار ندهند و در این صنعت، سنجیده تر تصمیم بگیرند.

مزیت های صنعت پتروشیمی زمینه ساز تبدیل ایران به بهشتی برای صنعت پتروشیمی است. صنعتی که بیش از نیم قرن از تولد آن در ایران سپری می شود و هم اکنون جزو صنایع بزرگ و تاثیرگذار در اقتصاد ایران است. وجود خوراک کافی برای صنایع پتروشیمی در ایران، آرزوی هر کشوری است تا بتواند صنعت پتروشیمی خود را بدون دغدغه خوراک گسترش دهد. اما این آرزو برای اغلب کشورهای دنیا، در ایران واقعیتی است که گاه قدردان آن نبوده ایم.

پتروشیمی از جنگ تا تحریم

دسترسی به مبادی صادراتی در کنار آبها نیز مزیتهای دیگری است که نمی توان آن را نادیده گرفت. سواحل طولانی ایران در جنوب کشور با امکان دسترسی به آبهای آزاد، هم صادرات را تسهیل می کند و هم دسترسی به آب را برای توسعه صنعت پتروشیمی ممکن می سازد. چنین مزیت هایی می تواند زمینه ساز توسعه روزافزون صنعت پتروشیمی در ایران باشد. توسعه ای که البته طی نیم قرن اخیر تا حد زیادی رخ داده است. هرچند به دلیل برخی محدودیتها در دوره های زمانی مختلف این توسعه، کمتر از حد مورد انتظار بوده است. هشت سال جنگ تحمیلی که به طور گسترده صنایع پتروشیمی ایران را در جنوب غربی کشور تحت تاثیر قرار داد از مهمترین دلایل توقف و سکون مقطعی رشد صنعت پتروشیمی ایران بود. تحریم نیز در دوره ای در مسیر توسعه صنعت پتروشیمی، محدودیتهایی ایجاد کرد ولی علیرغم کند شدن مسیر توسعه زیربنایی پتروشیمی در دوران تحریم، محصولات پتروشیمی ایران در دوران تحریم نیز خریداران خود را داشت و تنها جهت جغرافیایی بخشی از صادرات محصولات پتروشیمی، از غرب به شرق تغییر کرد.

اگر این دو رخداد تاثیرگذار جنگ و تحریم نبود، قطعا صنعت پتروشیمی می توانست با روندی سریعتر، مسیر رشد را طی کند. هرچند از کنار این نکته نیز نباید بی تفاوت عبور کنیم که برخی تصمیمات داخلی از جمله خصوصی سازی های غیرکارشناسی که صنعت پتروشیمی در خط مقدم آن قرار داشت، ضرباتی بر پیکره این صنعت وارد کرد که هنوز آثار آن پیداست.

به نظر می رسد در روزی که به نام صنعت پتروشیمی نامگذاری شده ، این است که تصمیم گیران و تصمیم سازان در عرصه های کلان از جمله دولت و مجلس، به صنعت پتروشیمی آنگونه که سزاوار آن است، به این صنعت پر سود و ارزش آفرین توجه کنند . چراکه صنعت پتروشیمی صنعتی ارزش آفرین است که درآمدزایی آن برای کشور در قیاس با هزینه هایش،  با هیچ صنعتی قابل قیاس نیست. البته اهمیت صنعت پتروشیمی برای مسوولان کشور پوشیده نیست که مصداق بارز آن رویکرد سند چشم انداز بیست ساله کشور به این صنعت است. به عنوان مثال، در حوزه بین‌الملل و بر اساس اهداف تنظیم شده در سند چشم‌انداز 1404 کشور،‌ صنعت پتروشیمی ‌ایران باید با پشت سر گذاشتن سابیک عربستان به قدرت اول منطقه تبدیل شود. هرچند برخی محدودیتها و اشکالات در سالهای پس از تدوین سند چشم انداز که پیش از این به آنها اشاره کردیم مسیر دستیابی به هدف فوق را با دشواری مواجه ساخت. اما هنوز صنعت پتروشیمی یکی از پایه های اصلی اقتصاد ایران محسوب می شود که در صورت تمرکز مدیریتی با محوریت رگولاتوری در شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان یک نهاد حاکمیتی و همچنین تمرکزگرایی در حوزه بازرگانی وصادرات محصولات پتروشیمی با رویکرد جلوگیری از دامپینگ، می تواند نقشی پیشروتر در قالب یک برند معتبر  - و نه همچون جزیره های منفک از هم - در اقتصاد کشور ایفا کند.

از سوی دیگر نگرش توسعه ای در صنعت پتروشیمی لازم است بیش از گذشته به سمت یکپارچگی این صنعت در قالب یک زنجیره ارزش یکپارچه از بالادست تا پایین دست و صنایع تکمیلی سوق داده شود. همواره صنعت پتروشیمی را در بالادست تعریف کرده اند در حالیکه توسعه صنایع تکمیلی در پتروشیمی می تواند هم اشتغالزایی در صنعت پتروشیمی را افزایش دهد و هم صنعت را از پایه در قالب کارگاهها و کارخانه های کوچک نیز به تحرک وا دارد؛ امری که در شرایط رکود اقتصادی می تواند تاثیرات مثبت و روزافزونی در گذر از رکود تورمی کنونی بویژه در بخش تولید داشته باشد.

در یک کلام صنعت پتروشیمی حتی در کشورهایی از که از مزیت های ایران همچون دسترسی به خوراک کافی و ارزان و مبادی صادراتی وسیع برخوردار نبوده اند به عاملی برای تحرک اقتصادشان تبدیل شده است.

صنعت پتروشیمی در ایران اگرچه در بیش از نیم قرن اخیر نقش مهمی در تحرک اقتصادی و رشد اقتصاد ایران ایفا کرده اما می تواند نقش پررنگتر و گسترده تری داشته باشد که این امر به مدد نگرش مثبت مسوولان و تصمیم سازان به توسعه صنعت پتروشیمی در دو حوزه حاکمیتی در قالب شرکت ملی صنایع پتروشیمی، و توسعه ای و عملیاتی در قالب بخش خصوصی و هلدینگ های فعال در این حوزه تحقق خواهد یافت. اگر روز پتروشیمی صرفا بهانه ای برای یادآوری این رویکردها در جهت هموار ساختن مسیر تحقق آنها باشد، مسوولیت خود را در تقویم رسمی کشور به نحو مطلوبی ایفا کرده است.

نویسنده: حمیدرضا شکوهی

 

تعداد بازدید : ۲,۵۸۰