آینده یک صنعت وابسته به آینده اقتصاد کشور و ایجاد ارزش افزوده ای است که نیازمند تدوین راهبردهای جدید برای توسعه و تسهیل در سرمایه گذار ی است، با این تعریف می توان گفت که سازمان رگولاتور به عنوان یک نهاد مستقل قانونگذار و نظارتی که نقش آن رقابتی کردن بازار و بالا بردن کیفیت محصولات است در توسعه سرمایه گذاری صنعت پتروشیمی به منظور رونق بخشیدن به بخش خصوصی نقش بسزایی دارد.
اکنون با توجه به اهمیت صنعت پتروشیمی در توسعه اقتصادی و صنعتی کشورمان باید این نکته را مورد توجه قرار داد که ایجاد سازمان رگولاتور در صنعت پتروشیمی به منظور ایفای وظایف و اختیارات حاکمیتی، نظارتی و اجرایی در روابط بین شرکتهای پتروشیمی حائز اهمیت است.
در تعریفی ساده می توان رگولاتوری را سیاست گذاری، هدایت گری و تنظیم ضوابط، مقررات و رویه های اجرایی و پایش آنها جهت بهبود وضع موجود و رسیدن به حد مطلوب دانست. به زبان ساده تر، رگولاتوری روابط بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی، بخش خصوصی و در مجموع طرح ها و مجتمع های پتروشیمی را هماهنگ می کند.
در این میان نقش ایمنی، بهداشت، محیط زیست و نیز پدافند غیر عامل برای رسیدن به هدف های اتی در صنعت ارزش آفرین پتروشیمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بدون تردید نقش رگولاتوری NPCمی تواند اثر بخش باشد.
تحلیلگران به تازگی نقش مدیریت بحران را نیز درواحد های HSE تعیین کننده ارزیابی می کنند به طور یکه این واحد ها بیش از گذشته دارای مسئولیت هستند و باید با دانش و فناوری روز جهان در طرح ها و مجتمع های پتروشیمی فعالیت کنند تا بتوان به سوی توسعه پایدار حرکت کرد.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی در یک دهه گذشته با توجه به پیشرفت پر شتاب صنعت پتروشیمی کشورمان قوانین و دستور العمل های مختلفی را در بخش های مختلف تدوین و ابلاغ کرده است وهر چند که به دلیل خصوصی سازی های انجام شده در چارچوب اصل 44 قانون اساسی همکاری برخی شرکت ها در سطح مطلوبی نبود ولی در مجموع امورHSE شرکت ملی صنایع پتروشیمی نقش رگولاتوری خود را ایفا کرده است.
پیش از خصوصی سازی نظارت بر شرکت ها از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی انجام می شد و دستورالعمل ها نیز از سوی بسیاری از طرح ها و مجتمع ها اجرایی می شد، به عبارتی دیگر NPC نماینده نهادهای ناظر بود.
اکنون با توجه به موقعیت شرکت ملی صنایع پتروشیمی این شرکت نماینده حاکمیت به شمار می رود و نماینده وزارت خانه های نفت، کار،تعاون و رفاه اجتماعی، بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سازمان محیط زیست و نیزسازمان پدافند غیرعامل است و باید بر این نکته تاکید کرد که خصوصی سازی ها نباید مانعی برای اجرای قوانین و دستورالعمل های ایمنی، بهداشت، محیط زیست و نیز پدافند غیرعامل باشد.
حادثه پتروشیمی بوعلی سینا درس آموزی ناخوشایند
حادثه مجتمع پتروشیمی بوعلی و رخداد های پیرامون آن سبب شد تا نگاه به مقوله ایمنی فرایند بازهم درکانون توجه ویژه پتروشیمی ها قرار بگیرد و NPC یه عنوان نماینده حاکمیت به دنبال نهادینه کردن سیستم مدیریت ایمنی فرایند(PSM ) درصنعت پتروشیمی ایران با همکاری وزارتخانه ها سازمان ها و نهاد های مختلف است تا شاهد صنعتی پویا و ایمن باشیم.
پس از حادثه بوعلی سینا وزیر نفت نظام نامه ای را که با همکاری وزارت کار تدوین شده بود به تمامی شرکت ها ابلاغ کرد و بر اهمیت نظارت ها در قالب مصوبه های قانونی موجود تاکید کرد و شرکت های پتروشیمی را ملزم به اجرای آن کرد، پس از ان دو تفاهم نامه دیگر نیز با سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت در دستور کار قرار گرفت و در مجموع به تایید طرفین رسید و در این راستا تفاهم نامه وزارت نفت( شرکت ملی صنایع پتروشیمی) و وزارت بهداشت در آستانه امضای نهایی قرار گرفته است .
گفتنی است که وزارت نفت و شرکت های تابعه روابط بسیار مطلوب و خوبی با سازمان پدافند غیرعامل نیز دارند.
در این میان باید این نکته را یاد آور شد که پس از سلسله حوادثی که در صنعت پتروشیمی رخ داد شاهد هستیم که خود پتروشیمی ها نیز علاقه مند به همگرایی و همکاری واحد های HSE هستند و شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز به عنوان نهادی رگولاتور می تواند این روابط را نهادینه کرده و تحکیم بخشد.
اکنون بر اساس قوانین، افزون برمجوز بهره برداری واحد های جدید پتروشیمی ، مجوزهای خوراک برای طرح های توسعه ای پس از تایید واحد ایمنی، بهداشت، محیط زیست و پدافند غیرعامل صادر می شود و همچنین نیاز به استعلام های ژنتیکی با توجه به وجود برخی تهدید های ژنتیکی و پدافند غیرعامل نیز دیگرمواردی است که باید رعایت شود.
نظارت دقیق وجامع با هدف توسعه پایدار
مدیران و کارشناسان صنعت پتروشیمی ایران امروز همگی بر این اعتقاد هستند که باید با نظارت های دقیق و جامع و سختگیری های تاثیرگذار ایمنی، بهداشت، ایمنی، محیط زیست و پدافند غیرعامل را در تمامی بخش های صنعت پتروشیمی محقق کرد تا ساخت طرح های توسعه ای و همچنین تولید و صادرات پایدار مجتمع های پتروشیمی بر اساس برنامه ریزی های انجام شده صورت پذیرد و در این مسیر همکاری و تعامل هلدینگ ها می تواند راهگشا باشد.
در این میان مدیران و فعالان صنعت پتروشیمی اعتقاد دارند که باید از تجربه کشورهای توسعه یافته برای نهادینه کردن تمامی ابعا د HSE در بخش های مختلف صنایع بالادستی وپایین دستی پتروشیمی استفاده کرد و ساختارهای موفق در رگولاتوری را اجرایی کرد تا به سوی توسعه ای پایدار با شتاب بیشتری حرکت کنیم. به عبارت دیگر برای اطمینان از تولید پایدار درمجتمع های تولیدی راهبردهای ایمنی، بهداشت، محیط زیست و پدافند غیرعامل را مورد توجه ویژه قرار داد.
داشتن قوانین الزام آور و تدوین مقررات اجرایی یکی از راه های اعمال حاکمیت و رگولاتوری خواهد بود و در این زمینه همکاری میان نهادهای قانون گذار اثر بخش خواهد بود و به نظرمی رسد با توجه به توسعه صنعت پتروشیمی ایران یکپارچگی ، همگرایی و همکاری واحد های HSE با نظارت رگولاتوری توانمند می تواند محقق شود.
صنعت پتروشیمی کشورمان در حال گام برداشتن در مسیر تحقق جهش دوم خود است و دراین راستا شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان سازمانی توسعه‌ای قرار است با برنامه ریزی‌های کلان، سیاست گذاری، رگولاتوری و بستر سازی مسیر توسعه صنعت پتروشیمی را پشتیبانی و حمایت کند با توجه به شرایط موجود اکنون دولت و مجلس بر این اعتقاد هستند که با توجه به قوانین موجود شرکت ملی صنایع پتروشیمی در آینده باید به ایفای نقش سیاست گذاری توسعه و بسترسازی صنعت پتروشیمی بپردازد و تغییر نقش شرکت سرآغاز تدوین فعالیت‌های شرکت در حوزه جدید است.
پتروشیمی اکنون گام در مسیر جدیدی نهاده است و با توجه به روند خصوصی سازی دراین صنعت برای آینده نیازمند عزمی ملی برای تحقق برنامه‌ریزی‌های انجام شده هستیم و بدون تردید شرکت ملی صنایع پتروشیمی می‌تواند به عنوان نهادی هماهنگ کننده و سیاست گذار نقش رگولاتوری را ایفا کند.
از سوی دیگر باید این نکته در نظر گرفته شود که جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره‌های ارزش صنعت باید از بنیادی ترین برنامه‌های شرکتهای پتروشیمی در آینده باشد و صیانت از محیط زیست و منابع ملی با حفظ مسئولیت اجتماعی و اخلاق حرفه‌ای با رعایت حقوق ذی نفعان و خلق ارزش با تعهد به توسعه پایدار و متوازن همواره مورد توجه قرار گیرد و بدون تردید وجود یک نظام رگولاتوری کارآمد می تواند مسیر توسعه صنعت پتروشیمی و نیزجذب سرمایه گذاری های جدید را هموار کند.
سید فواد نبوی