نگرش های منطقه ای، عامل نادیده گرفتن مزیتهای یک صنعت ارزش افرین

محدودیتی که به سود کلیت پتروشیمی است

محدودیتی که به سود کلیت پتروشیمی است
(دوشنبه ۱۵ اَمرداد ۱۳۹۷) ۱۴:۵۲

دکتر عیسی کلانتری معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گویی با روزنامه اطلاعات گفته که احداث صنایع فولاد و پتروشیمی در مناطق غیرساحلی ممنوع است.

 موضوعی که سالهاست به عنوان یک دغدغه، نه فقط از سوی فعالان و دلسوزان محیط زیست و منابع طبیعی، بلکه حتی از سوی بسیاری از دست اندرکاران و صاحبنظران صنعت پتروشیمی هم مطرح شده است.اما گاه مواردی موجب شده نسبت به این موضوع مهم بی توجهی شود. اما حال که بحران آب در کشور حتی کاشت هندوانه را هم تحت تاثیر قرار داده، زیانهای احداث صنایع آب بر همچون پتروشیمی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته و شاید از این پس به مزیتهای نسبی صنعت پتروشیمی در ایران، آنگونه که هست توجه شود نه آنگونه که برخی می خواهند.
رییس سازمان محیط زیست چه گفته است؟
عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت در گفت و گویی با روزنامه اطلاعات که یکشنبه ۱۴ مرداد منتشر شده گفته است : متاسفانه هر چه صنعت آب بر وجود دارد، وارد این سرزمین شده است. یک کارخانه یک میلیون تنی فولاد سالانه حداقل به ۱۵ تا ۲۰ میلیون مترمکعب یا در هر ثانیه ۵۰۰ تا ۶۰۰ لیتر آب نیاز دارد. پتروشیمی‌ها هم همین وضع را دارند اما آنها را به استان های داخلی آوردند. متاسفانه سیاست‌ها در راستای حفظ محیط زیست و منافع ملی نبوده و هر کسی یا دستگاهی هر طور که خودش تشخیص می داد، عمل کرده است. ‌کلانتری در اهمیت محیط زیست برای کشورهای پیشرفته گفت: در دهه ۱۹۷۰ که بنده در آمریکا تحصیل می کردم یک برنامه توسعه آینده داشتند که بر اساس آن می بایست صنایع آلوده کننده محیط زیست مانند فولاد، خودرو و کشتی سازی را به بیرون از کشور و ترجیحا به آسیا بفرستند که ایران هم آن زمان یکی از مقاصد بود. برنامه ریزان در نظر داشتند فقط صنایع پاک مانند آی تی، مواد صنعتی یا تکنولوژیکی برتر در آمریکا بماند. در واقع زمانی که آنها به فکر محیط زیست خود بودند در اینجا از موضوع محیط زیست فقط ما یک شکاربانی داشتیم.‌وی تصریح کرد: به دکتر تجریشی معاونت محیط انسانی دستور دادم که از ابتدای امسال برای هیچ کارخانه فولاد و پتروشیمی در داخل سرزمین موافقت صادر نشود. احداث این دو صنعت از این پس فقط به شرط احداث در سواحل کشور مجاز خواهد بود.
این درحالیست که طی سالهای اخیر تمایل به احداث صنایع پتروشیمی در مناطق داخلی کشور کاهش یافته و بیشتر روی احداث صنایع تکمیلی پتروشیمی در نقاط مختلف کشور تاکید صورت می گیرد با این حال همچنان برخی با دیدگاههای منطقه ای و محلی، در پی توسعه پتروشیمی در داخل کشور هستند. اما چه کسانی در ایجاد چنین رویکردی مقصر بوده اند؟
مزیت هایی که نادیده گرفته شد
صنعت پتروشیمی در ایران دارای مزیت های بی نظیری است که در هیچ نقطه از جهان مشابه آن را نمی توان یافت. این مزیتهای بی نظیر – و نه کم نظیر – موقعیتی برای صنعت پتروشیمی ایران ایجاد کرده که بی بدیل است. صنعت پتروشیمی در ایران از مزیت دسترسی به خوراک کافی و ارزان، اعم از خوراک مایع و گاز، دسترسی به سواحل طولانی و آب کافی و همچنین نزدیکی به مبادی صادراتی برخوردار است. در هیچ کشوری، حتی در کشورهای دارای صنعت پتروشیمی پیشرفته نیز تمامی این مزیتهای مناسب در کنار هم موجود نیست. این موضوعی است که هیچگاه از دید مدیران صنعت پتروشیمی ایران نیز پنهان نمانده و در مقاطع زمانی مختلف، بر بهره گیری از توان و پتانسیل موجود تاکید کرده اند. رضا نوروززاده مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز چند بار بر مزیتهای بالقوه صنعت پتروشیمی تاکید و از این منظر فراهم ساختن زمینه برای سرمایه گذاری بخش خصوصی را از اولویت های مهم صنعت پتروشیمی ذکر کرده است. مدیران و دست اندرکاران قبلی صنعت پتروشیمی نیز چنین دیدگاهی داشتند اما گاه برخی عوامل بیرونی در اتخاذ تصمیماتی که منجر به توسعه صنایع پتروشیمی در مناطقی به دور از سواحل و آب کافی شده تاثیرگذار بوده است.
غلبه نگرش های منطقه ای بر نگرش های ملی
مهمترین دلیل توسعه پراکنده صنعت پتروشیمی، تاکید مسئولان محلی و منطقه ای و همچنین برخی نمایندگان مجلس بر این موضوع بوده است. در واقع صنعت پتروشیمی همواره به عنوان صنعتی موردعلاقه مسئولان محلی مطرح بوده که احداث مجتمع پتروشیمی در منطقه خود را دستاوردی بزرگ برای خود به منظور معرفی به مردم می دانستند و به همین دلیل احداث مجتمع های پتروشیمی در مناطق مختلف کشور مورد توجه قرار گرفت. این روند از دهه ۱۳۷۰ خورشیدی با طرح زمزمه های ایجاد سه خط لوله اتیلن غرب، مرکز و شرق آغاز شد که خوشبختانه این روند پیگیری نشد. اگر خط لوله اتیلن غرب به دلیل نگرش صادراتی به آن تا حدی می توانست توجیه پذیر باشد، خط اتیلن مرکز و شرق آن هم در مناطق کم آب مرکزی و شرقی کشور از هیچ توجیه منطقی برخوردار نبود و به حاشیه رانده شد. هرچند که در مسیر خط لوله اتیلن غرب نیز موانع فراوانی ایجاد شد .یکی از مهمترین دلایل فشارهای نمایندگان برخی مناطق و همچنین مسئولان منطقه ای بر دولت برای احداث پتروشیمی، اشتغالزایی بود درحالیکه ایجاد اشتغال با احداث مجتمع های پتروشیمی، گرانترین ایجاد شغل محسوب می شود. ضمن اینکه به مزیتهای نسبی صنعت پتروشیمی هم در احداث اغلب این واحدهاتوجهی نشد. اغلب این پتروشیمی ها دور از آب بودند و تامین آب موردنیاز آنها به مرور زمان به دغدغه ای جدی تبدیل شد. ضمن اینکه به ایجاد زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی از طریق صنایع تکمیلی پتروشیمی هم کمتر توجه شد. در دورانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی اسیر واگذاری بی ضابطه شده بود و در چنان شرایطی، احداث مجتمع های پتروشیمی جدید اینگونه توجیه می شد که بخش خصوصی در آن سرمایه گذاری می کند اما انبوه مجتمع های نیمه کاره پتروشیمی که از قبل به ارث رسید نشان می داد که هیچکدام از آن توجیهات صحیح نبود.
ممنوعیتی که به سود پتروشیمی است
مدیران صنعت پتروشیمی طی سالهای اخیر همواره بر تکمیل زنجیره ارزش در پایین دست تاکید کرده اند و گامهایی هم در این حوزه برداشته شده است. نوروززاده مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، دی ماه سال گذشته تولید محصولات میانی صنعت پتروشیمی را زمینه‌ساز توسعه صنایع پایین‌دستی دانست و در مقطعی لزوم حرکت جدی پتروشیمی ها به سوی تکمیل زنجیره ارزش هم را مورد تاکید قرار داد تا از این منظر، مجتمع های پتروشیمی ساخته شده یا در حال ساخت در مناطق دور از سواحل نیز چشم اندازی برای خود ترسیم کنند. حال با سخنان رییس سازمان محیط زیست در میانه بحران آبی بیسابقه کشور، می توان امیدوار بود که دیگر مسوولان محلی و برخی نمایندگان استانها، همچون گذشته صنعت پتروشیمی را برای احداث واحدهای پتروشیمی فاقد توجیه مالی مناسب تحت فشار قرار ندهند و مسوولان نیز بر توسعه صنعت پتروشیمی در سواحل جنوب بویژه منطقه مکران تمرکز کنند و از ممنوعیت جدید به سود کلیت صنعت پتروشیمی به عنوان صنعتی ارزش آفرین تاکید کنند.
حمیدرضا شکوهی

تعداد بازدید : ۲,۸۴۶