112

سهم مجتمع‌های پتروشیمی از تجارت جهانی

سهم مجتمع‌های پتروشیمی از تجارت جهانی
(دوشنبه ۱۵ اَمرداد ۱۳۹۷) ۰۸:۰۰

جریان های تجاری یکی از مهم ترین معیارهایی هستند که برای مجتمع های پتروشیمی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند.

تعریف مجتمع های پتروشیمی در ابتدا بر اساس کدهای طبقه بندی صنعتی  ایجاد شدند که به تعاریفی بر اساس طبقه بندی های محصولی تعبیر شده اند تا در تجارت بین المللی مورد استفاده قرار بگیرند. موسسه استراتژی و رقابت پذیری[1] از این تعاریف برای ایجاد یک پایگاه داده از جریان های تجاری توسط طبقه مجتمع ها استفاده کرده است.

داده های تجاری یک مزین کلیدی دارند: تقریبا برای همه کشورهای جهان در دسترس هستند. اما با این وجود از برخی مشکلات نیز رنج می برد که می بایست در هنگام تفسیر این داده ها مورد توجه قرار گیرند. واحد تحلیل داده ها کشورها هستند نه منطقه. بنابراین، برای کشورهای بزرگ مانند ایالات متحده آمریکا، عملکرد صادراتی در محصولات پتروشیمی تحت تاثیر بسیاری از مجتمع های پتروشیمی منطقه ای قرار خواهد گرفت.

از آنجایی که کدهای محصولی که برای پیگیری تجارت بین المللی مورد استفاده قرار می گیرند، برای تعیین تعرفه ها نیز به کار می روند، در مورد کالاها بسیار بیشتر از خدمات هستند. اما این موضوع چندان برای مجتمع های پتروشیمی اهمیت ندارد، اما در سایر مجتمع ها که در آنها اهمیت بخش خدمات در حال افزایش است، بسیار مهم و حیاتی است.

از سال 1998، تجارت جهانی محصولات پتروشیمی با نرخ رشد ترکیبی سالانه 9.1درصد رشد کرده است. در حالی که این رقم به صورت مطلق عدد بسیار خوبی است اما با نرخ رشد کل تجارت جهانی که در حدود 10.1درصد بوده، فاصله دارد. در شرایطی که صادرات نفت و گاز افزایش یافته است، بیشتر یک اتفاق مانند افزایش قیمت ها باعث توسعه تجارت جهانی این محصولات شده است تا رشد حجم واقعی صادرات.

سایر مجتمع ها نیز با رشد سریعی همانند رشد مجتمع های پتروشیمی مواجه بوده اند. در میان 39 قلم صادراتی توسط مجتمع ها، از سال 1988 تاکنون صادرات محصولات پتروشیمی و مواد شیمیایی جایگاه بیستم را از نظر نرخ رشد به خود اختصاص داده است.


نمودار 1  

محصولات پتروشیمی، به رغم سطح رشد نسبتا متوسط، مجتمع های پتروشیمی ششمین طبقه مهم مجتمع ها در تجارت جهانی بوده اند. در حالی که سهم این مجتمع ها از 5.36 درصد در سال 1988 به 4.34 درصد در سال 2000 رسیده است، از آن پس در سطحی در حدود 4.6 درصد ثابت مانده است.

در میان مجتمع های مرتبط با محصولات پتروشیمی، مجتمع های نفت و گار بالاترین نرخ رشد سالانه را با نرخ 17.7 درصد از سال 1988 داشته اند. از سال 2005 تاکنون نیز صادرات نفت و گاز مهم ترین طبقه صادراتی مجتمع ها در تجارت جهانی بوده است که تقریبا 11.6 درصد همه صادرات را به خود اختصاص می دهد.تجارت محصولات داروئی زیستی نیز با نرخ رشد قابل توجه 15.2 درصد در سال رشد کرده است و در حال حاضر تقریبا به اندازه تجارت پلاستیک اهمیت دارد.

در بین محصولات پتروشیمی، تجارت در یازده زیرمجتمع جدا اتفاق می افتد. در این میان، مواد شیمیایی ارگانیک مهم ترین آنهاست که تقریبا بیش از 50 درصد ارزش کل تجارت را به خود اختصاص داده است.

نمودار 2  

کشورهای پیشرو

تجارت محصولات پتروشیمی توسط کشورهای معدودی قبضه شده است. 10 کشور برتر تقریبا 70 درصد تجارت جهانی محصولات پتروشیمی را به خود اختصاص داده اند. صادرکنندگان پیشرو آلمان، ایالات متحده آمریکا، بلژیک، ایرلند، ژاپن و چین هستند.

علاوه بر کل حجم صادرات، میزان تخصصی بودن یک کشور در تولید محصولات پتروشیمی و اهمیت فرآورده های پتروشیمی در کل صادرات آن، معیارهای مهمی هستند که می توان توسط آنها قدرت صادراتی مجتمع های پتروشیمی را ارزیابی کرد.

·         میزان تخصصی بودن تجارت را می توان توسط مزیت های نسبی آشکار [1](RCA) اندازه گیری کرد، مفهومی که به خارج قسمت مکان که در تحلیل الگوهای اشتغال در مناطق مختلف استفاده می شود، بسیار نزدیک است. RCA به صورت سهم بازار جهانی یک کشور در یک طبقه محصولی خاص در اینجا محصولات پتروشیمی- تعریف می شود که بر سهم بازار یک کشور از کل صادرات جهان تقسیم می شود.

·         اهمیت محصولات پتروشیمی در تجارت یک کشور توسط سهم محصولات پتروشیمی در صادرات کل اندازه گیری می شود.

جدول 1

کشورهای برتر صادرکننده بر روی مواد شیمیایی ارگانیک تمرکز کرده اند، که بزرگترین زیر مجتمع از نظر ارزش تجارت است. تمرکز بعدی آنها مواد اولیه ای است که پایه شیمیایی دارند. در همه زیرمجتمع های دیگر، صادرکنندگان برتر موقعیت کم اهمیت تری به لحاظ صادرات بازار دارند.

در میان صادرکنندگان برتر،اختلافات چشمگیری بر اساس وسعت موقعیت ها در سراسر زیر مجتمع ها دارد. شش کشور موقعیت های نسبتا خوبی در پنج زیر مجتمع یا بیشتر دارند، در حالی که موقعیت هشت کشور دیگر بسیار ضعیف است.

نمودار 3

در میان صادرکنندگان برتر محصولات پتروشیمی، ایرلند به صورت کاملا شفاف در تولید محصولات شیمیایی ارگانیک تخصص پیدا کرده است و سهم آن در بقیه زیر مجتمع ها نیز چشمگیر است به جز مواد اولیه بر پایه محصولات شیمیایی. بلژیک و سنگاپور نیز الگوهای مشابهی دارند، اما از نظر توازن تجاری در همه زیر مجتمع ها صادراتشان از توازن بالاتری برخوردار است.

آلمان و بریتانیای کبیر پروفایل متضادی را به نمایش گذاشته اند، و در هفت زیرمجتمع از 11 عدد موقعیت های قوی و قابل توجهی دارند. ایالات متحده آمریکا و هند نیز با برتری در 4 زیر مجتمع در جایگاه های بعدی قرار دارند.

صادرکنندگان کوچکتر در این گروه نسبتا در صادرات مواد شیمیایی غیر ارگانیک برتری دارند. ترینیداد و توباگو، کشوری که منابع گازی فراوانی به عنوان خوراک در اختیار دارد، در سایر زیر مجتمع ها حضور کم رنگ تری دارد. مراکش نیز در مواد خام گوناگون، اردن در مواد شیمیایی مورد استفاده در بسته بندی و مواد ضد آفت، و نامیبیا در مواد خام گوناگون برتری نسبی دارند.


 




[1] revealed comparative advantages (RCA)




[1] The Institute for Strategy and Competitiveness

تعداد بازدید : ۳,۳۲۴