به گزارش خبرنگار نیپنا ، چند سالی است که واژه خصوصی سازی وارد ادبیات اقتصادی ایران شده است، بر اساس آن برخی شرکت ها که مدیریتشان تا پیش از این بر عهده دولت بود،با توجه به اجرایی شدن اصل 44 قانون اساسی به بخش خصوصی واگذار شد.
همچنین شرکت هایی نیز با هدف رد دیون دولت، به سایر سازمان ها مانند تامین اجتماعی واگذار شدند. در این بین سهم مجتمع های پتروشیمی بیش از سایر بخش ها بود به گونه ای که می توان مدال طلای خصوصی سازی را به این صنعت داد.
خصوصی سازی در پتروشیمی ها تا آنجا پیش رفت که اکنون تمامی شرکت های پتروشیمی در اختیار بخش خصوصی است. اگرچه خصوصی سازی سبب شد تا پتروشیمی ها به دنبال افزایش بازدهی و سود آوری خود باشند اما پراکنده شدن سرمایه ها فرصت را برای جذب سرمایه گذاری خارجی محدود کرد.مشکلی که اکنون اغلب هلدینگ های پتروشیمی،از طریق نزدیک شدن به یکدیگر و ایجاد پشتوانه بزرگتر به دنبال حل آن هستند.
امری که رئیس هیات مدیره سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین نیز بر روی آن تاکید دارد. محمد حسن پیوندی، با تجربه ای بیش از 40 سال در صنعت پتروشیمی، عقیده دارد که هلدینگ ها با تغییر در سبد سهام خود می توانند به یکدیگر نزدیک شده و فرآیند توسعه در این صنعت را شتاب بخشند زیرا با اینکار منابع سنگین تر شده و با ایجاد پشتوانه قوی تر،سرمایه گذار خارجی ورود پیدا می کنند.
گفتگوی محمد حسن پیوندی، رئیس هیات مدیره شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین(تاپیکو) با خبرنگار نیپنا را در ادامه می خوانید:
- عملکرد شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین در سال های اخیر چگونه بوده است و پیش بینی شما برای امسال چیست؟
طبق گزارشی که در مجمع سال گذشته شستا ارائه شد، تاپیکو 6 ماهه سال96 نسبت به شش ماهه سال 95، توانست 55 درصد رشد سود خالص را به ثبت برساند و این در حالی است که در زمستان تا حدی با مشکل کمبود گاز در خوزستان روبرو بودیم.
تاپیکو دو واحد اصلی پتروشیمی با خوراک گاز دارد که مدیریت آنها نیز با تاپیکو است که شامل پتروشیمی فناوران در ماهشهر و پتروشیمی خراسان در شمال شرق کشور می شود.
از آنجا که در خوزستان کمبود گاز وجود داشت و مرتبا شیر گاز را برای تامین گاز زمستانی بر روی پتروشیمی ها می بستند، تولید این واحد ها تحت تاثیر قرار می گرفت. همچنین تولید آنها در گذشته تا حد زیادی وابسته به مصوبه نهایی نشده ستاد تدابیر ویژه در خصوص که اختلاف در نرخ 13 سنت بود.
در خراسان شمالی نیز سرما نیاز به گاز را بیشتر می کرد که تولید پتروشیمی خراسان را تحت الشعاع قرار داده بود، اما با وجود این مشکلات، تاپیکو کارایی بالایی داشت. امسال نیز طبق برنامه ریزی ها نسبت به سال گذشته 20 درصد افزایش سود در بخش صنایع هیدروکربوری خواهیم داشت.
- با توجه به مشکلاتی که مطرح کردید، این افزایش سود چگونه بدست آمده است؟
تاپیکو با سایر هلدینگ ها تفاوتی اساسی دارد و این تفاوت آن است که تاپیکو بیشتر سهامدار به شمار می رود و کمتر به کار بنگاه داری می پردازد. از همین رو برای تقویت وضعیت سهام خود در تمام پتروشیمی های کشور به جز نفت و گاز پارسیان حضور دارد. علت این عدم حضور در نفت و گاز پارسیان نیز این است که تاپیکو خود واحدهای اوره و متانول ( پتروشیمی فناوران و پتروشیمی خراسان) دارد که مدیریت می کند.
در واقع تنها هلدینگی است که در تمام پتروشیمی های کشور سهام دارد که این امر امتیاز بسیار بزرگی به شمار می رود و معنای آن این است که با کمترین انرژی مدیریتی، بیشترین بهره‌وری را به دست می آورد.
بر همین اساس، 60 تا 65 درصد سود تاپیکو در بخش هیدروکربوری،از شرکت هایی که در آنها سهامدار است به دست می آید.
البته لازم به ذکر است که دو شرکت مدیریتی تاپیکو نیز در موقعیت خوبی قرار دارند. با این حال، تاپیکو بیشتر به دنبال سهامداری است و در آینده نیز این هدف را دنبال خواهد کرد.
تاپیکو حتی در خط لوله غرب نیز سهامی 4.5 درصدی از کل پروژه را داراست. خط لوله ای که 2 میلیون تن اتیلن دارد و اکنون 1.2 میلیون تن پلی اتیلن در این خط تولید می شود.
و یا در هلدینگ خلیج فارس نیز صاحب 8.5 درصد از کل سهام است، ضمن اینکه 17 درصد پتروشیمی برزویه را هم دارد. همچنین در سایر مجتمع ها سهمی از مجموع سهام برای تاپیکو است.
- به گفته شما تاپیکو در تلاش است تا به عنوان یک سهامدار فعال و به دور از مسائل مدیریتی، سود حداکثری برای ذینفعان خود به دست آورد. اینکار تا چه میزان می تواند برای رسیدن به توسعه بیشتر پتروشیمی ها در کشور کمک کند؟
در مجموعه تاپیکو، به طور کل موافق تغییر در سبد سهام و حرکت به سمت سهامداری هستیم.
اینکار می تواند به نزدیک شدن هلدینگ ها به یکدیگر منجر شود که براین اساس فرآیند توسعه سرعت خواهد گرفت زیرا منابع سنگین شده و پشتوانه جذب سرمایه ایجاد می شود و قطعا سرمایه گذار خارجی ورود پیدا خواهد کرد.
استراتژی شستا این است که به دنبال ادغام شرکت های پتروشیمی برویم تا ترکیبی از سهامداری توسط هلدینگ ها در پتروشیمی ها ایجاد شود. با این نگاه، شرکت ها از مدیریتی و مالکیتی مطلق بیرون می آیند و به دلیل همپوشانی منافع هلدینگ ها، مدیریت متحد در بخش خصوصی بوجود خواهد آمد که می توان به پشتوانه آن سرمایه گذاری های بیشتری انجام داد.
اکنون به دلیل آنکه سرمایه گذاری ها پخش شده است ، تصمیم گیری برای توسعه آسان نیست و همچنین فاینانس نیز به سختی جذب می شود زیرا پشتوانه های فاینانس به دلیل پراکندگی شرکت ها تضعیف شده است.
این در حالی است که تا پیش از این منابع مالی کل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و حتی محصولات npc، پتشوانه فاینانس ها به حساب می آمد بنابراین برای دریافت منابع مالی، دیگر نیازی به ضمانت بانک مرکزی و وزارت اقتصاد نبود و تنها امضای وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی برای دریافت فاینانس کافی بود.
با نزدیک شدن هلدینگ ها به یکدیگر باید به آن مرحله برسیم تا دوباره توسعه پتروشیمی اوج گیرد.
- جذب سرمایه گذاری خارجی برای هر شرکت و کشوری می تواند زمینه ساز توسعه صنایع باشد. در حال حاضر وضعیت صنعت پتروشیمی برای جذب سرمایه گذاری خارجی چگونه است؟
جذب سرمایه گذاری خارجی تابعی از شرایط فی مابین با سایر کشورهای دنیاست بنابراین باید منتظر باشیم که در مسئله برجام نتیجه مذاکرات وزارت خارجه با اتحادیه اروپا به کجا خواهد رسید و در پایان مهلتی هم که ایران تعیین کرده است چه اتفاقی رخ می دهد، امیدواریم که نتیجه مثبت باشد.
- شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین در برخی شرکت ها سهامدار است که چندان با فعالیت های هیدروکربوری هماهنگ نیست، از سوی دیگر در برخی موارد نیز پتروشیمی ها با مشکلاتی روبرو هستند. به نظر شما راهکار در این خصوص چه می تواند باشد؟
البته با وجود عملکرد مناسب تاپیکو در صنایع هیدروکربوری، در این شرکت، صنایعی نیز وجود دارد که تجانسی با فعالیت استراتژیک تاپیکو ندارند که از آنها خارج خواهیم شد.
به طور مثال صنایع سلولزی مانند چوکا، دستمال کاغذی حریر، چوب و کاغذ کاسپین و ... که تجانسی با صنایع هیدروکربوری ندارد اما در زمان رد دیون اینها به داخل تاپیکو آمده است.
همچنین صنایعی مانند پتروشیمی آبادان فرسودگی دارد. و یا پتروشیمی فارابی مشکل بزرگی که دارد این است که خوراک خود را از پتروشیمی بوعلی می گرفت و با آتش سوزی در این مجتمع، اکنون خوراک ندارد و خوراک را باید از عسلویه دریافت کند که این امر چندان اقتصادی نخواهد بود.
- پتروشیمی آبادان یکی از قدیمی ترین پتروشیمی های ایران به شمار می رود. چگونه می توان با حفظ هویت این پتروشیمی،راه حلی برای نوسازی آن در نظر گرفت؟
پتروشیمی آبادان باید نوسازی شود اما از آنجا که پتروشیمی آبادان سمبل این شهر به شمار می رود باید به کار خود ادامه دهد اما در کنار آن در منطقه آزاد اروند، می توان پتروشیمی جدید آبادان را با اصلاح برخی تکنولوژی ها و محصولات نهایی با توجه به خوراکی که در حال حاضر از پالایشگاه آبادان می توان دریافت کرد و همچنین خوراک هایی که از توسعه پالایشگاه های آبادان بدست می آید، تاسیس کرد و زمانی که پتروشیمی جدید به تولید رسید، پتروشیمی قدیمی آبادان را جمع کرد تا زمین های زیادی برای شهر آزاد شود.
- وضعیت خوراک واحدهای پتروشیمی را چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا پتروشیمی هایی که تاپیکو در آنها سهامدار است، در این زمینه مشکلی دارند؟
تاپیکو از دو جهت در مورد خوراک تحت فشار نیست.
نکته اول این است که همانگونه که مطرح کردم، اکثریت درآمد تاپیکو و شستا از بخش شرکت های سهامداری است و ما سهامدار شرکت های خوبی مانند پتروشیمی جم،مارون ،خارک،اراک و ... هستیم و در این بخش مشکل خوراک با ما نیست بلکه با بخش مدیریتی آنهاست.
از سوی دیگر تاپیکو در شرکت های مدیریتی خود هیچ پتروشیمی با خوراک مایع ندارد که این امتیاز به شمار می رود زیرا چالش ها بیشتر در خوراک مایع وجود دارد.
در خصوص خوراک گاز هم فعلا بحث 13 سنت برای قیمت مطرح است خوراک است و از آنجا که اوره آمونیاک ها و متانول ها هم خوراک و هم سوختشان گاز طبیعی است و بسته به نوع تکنولوژی تا 30 درصد ممکن است گاز مورد استفاده مربوط به سوخت باشد، با توجه به میانگین قیمتی که برای گاز طبیعی (خوراک و سوخت) بدست می آید می توان گفت قیمت گاز برای این واحد ها قابل قبول است و چالشی به عنوان خوراک نداریم.
- برخی شرکت ها عقیده دارند که برای سرمایه گذاری مطمئن نیاز است تا از سوی دولت تضمین کافی برای تامین خوراک داده شود. به نظر شما راهکار برای اطمینان از تامین خوراک مورد نیاز چیست؟
اگر واحدی بخواهد 20 تا 25 سال کار کند اما خوراک برای مدت 10 سال تضمین شود منطقی نخواهد بود.
بهترین راهکار آن است که با در نظر گرفتن دوران استهلاک پروژه ها که در ایران معمولا 15 تا 20 سال است،تضمین برای خوراک داده شود.
در واقع در قرارداد خوراک باید تضمین دو طرفه وجود داشته باشد.
ایران بر روی دریای گاز قراردارد بنابراین برای تامین خوراک گاز در طولانی مدت نیز جای نگرانی وجود ندارد اما اگر در جایی قرار است عدد و رقم ذکر شود نباید خارج از زمان تعیین شده برای طرح مورد نظر باشد.
- برنامه تاپیکو برای تکمیل زنجیره ارزش در پتروشیمی و ورود به تولید محصولات با ارزش تر مانند پروپیلن چیست؟
به عقیده من اگر برای تولید پروپیلن و پلی پروپیلن تلاش نکنیم هر روز دیر می شود. بر همین اساس، شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین در حال حاضر برای تکمیل زنجیره ارزش خود پروژه پترو الفین فناوران را در دست دارد. البته در این پروژه اختلاف نظری با شرکت ملی صنایع پتروشیمی بر سر موضوع زمین داشتیم که کار را تا حدی عقب انداخت.
- در حال حاضر اکثر اکثر صاحبنظران و مسئولان صنعت پتروشیمی بر لزوم تولید بیشتر پروپیلن در کشور تاکید می کنند. چرا تولید پروپیلن تا این حد مورد توجه قرار گرفته است؟
وزارت نفت،شرکت ملی صنایع پتروشیمی و تمامی هلدینگ ها باید بدانند آینده برای پروپیلن است.اکنون در ایران حدود 6 میلیون تن اتیلن تولید می کنیم اما کمتر از یک میلیون تن پروپیلن داریم، همچنین حجم زیادی پلی اتیلن و گلایکول در کشور تولید می شود.
در واقع تمام فعالیت ها در زمینه پلی اتیلن در صنایع پایین دستی انجام شده است و می توان گفت این صنایع به نوعی اشباع شده اند.
هر ساله در نمایشگاه ایران پلاست نیز حجم زیادی پلی اتیلن وجود دارد و کمتر پلی پروپیلن دیده می شود، در حالی که پروپیلن با توجه به ترکیبات سه کربنه خود، حجم زیادی مواد حد واسط شیمیایی مانند فنول، استون، پروپیلن اکساید و ... تولید می کند که این محصولات، مواد اولیه صنایع پایین دستی به شمار می روند و بنابراین به دلیل کمبود تولید پروپیلن در کشور، صنایع پایین دستی ما به پروپیلن نیاز دارند.
- به عقیده شما کدام روش در تولید پروپیلن می تواند برای ایران بهتر و اقتصادی باشد؟
در حال حاضر دو روش برای تولید پروپیلن وجود دارد که یکی تولید متانول از گاز طبیعی و پس از آن تبدیل متانول به پروپیلن است که در کشور بیشتر از این روش استفاده می شود. اکنون چین نیز بیش از 15 میلیون تن پروپیلن از این طریق تولید می کند.
روش دیگر تبدیل پروپان به پروپیلن است، اما این روش تولید در کشور به کندی پیش می رود. این در حالی است که کشورهای دیگر مانند چین با واردات پروپان اقدام به تولید پروپیلن می کنند اما در ایران که در هر فاز پارس جنوبی 500 هزار تن پروپان تولید می شود به جای استفاده از این روش و تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر، پروپان تولیدی صادر می شود. در این شرایط به جرات می توان گفت که صادرات پروپان گناه به شمار می رود.
البته مانع اصلی برای تولید پروپیلن از این روش آن است که تکنولوژی به آسانی در اختیار ایران قرار نمی گیرد اما از آنجا که پروپیلن ماده با ارزشی است می توان با رایزنی با شرکت های صاحب تکنولوژی این امکان را برای ایران بوجود آورد زیرا برای اروپایی ها نیز تولید پروپیلن اهمیت دارد.
بنابراین باید تولید پروپیلن از پروپان مورد توجه باشد. البته لازم است تا وضعیت سرمایه گذاری در این بخش در نظر گرفته شود زیرا سرمایه گذاری در تاپیکو تابع شرایط و درآمد است.
از آنجا که شستا 41 میلیون ذینفع دارد برقراری تعادل بین فرآیند توسعه و فرآیند کنترل جریان نقدینگی در تاپیکو مسئله مهمی به شمار می رود.
- خصوصی سازی در صنعت پتروشیمی سبب شد تا واحد مشخصی برای هماهنگی بین مجتمع های مختلف از بین برود. اکنون چند سالی است که لزوم احیای رگولاتوری مطرح می شود. کدام بخش ها در صنعت پتروشیمی بیشترین نیاز را برای ایجاد ساز و کار رگولاتوری دارند؟
از روز اول اجرای خصوصی سازی در کشور، جای خالی رگولاتوری احساس می شد.
با این حال اولویت اول ایجاد نهاد رگولاتوری، ایمنی است. اچ اس ایی باید دست دولت باشد. در سال های اخیر حوادث در صنعت نفت بیشتر شده و اگر به این مهم توجه جدی نشود باید شاهد حوادث بیشتری نیز در آینده باشیم.
علت این امر نیز آن است که بخش خصوصی هنوز تجربه کافی در مورد مسائل ایمنی را ندارد و در تلاش است تا منابعی را که در یک مجتمع سرمایه گذاری کرده، با سود بیشتر حفظ کند.
این در حالی است که درایمنی کسی به سود فکر نمی کند بلکه حفظ جان انسان ها، تجهیزات و منابع ملی در اولویت قرار دارد.
از همین رو رگولاتوری در پتروشیمی و پالایشگاه هایی که خصوصی شدند یک مسئله ملی به شمار می آید.
به طور مثال در آتش سوزی پتروشیمی بوعلی، با یک فاجعه ملی روبرو بودیم از همین رو با وجود خصوصی سازی، وزیر نفت 3 روز در محل حادثه حضور داشت زیرا ابعاد این مسائل در صورت بروز اتفاق وسیع بود و به کل اقتصاد ضرر وارد می کرد.
این موارد نشان می دهد که اچ اس ای باید تحت کنترل دولت باشد و یک سازمان کاملا مشخص بوجود آید تا نظارت کامل داشته باشد.
نکته مهم دیگر در ایجاد رگولاتوری، نظارت بر مسائل بازار است البته این امر نباید با دخالت اشتباه گرفته شود بلکه آنجا که دلالی وجود دارد و خوراک مورد نظر به دست تولید کننده اصلی نمی رسد باید کنترل شود.
در این زمینه اگر احساس شود شرکتی خوراک را از دولت با تخفیف می گیرد اما صرف تولید نمی شود باید ورود پیدا کند.
اما اگر رگولاتوری این باشد که دولت در امور شرکت ها در زمینه صادرات و یا سایر مسائل ورود کند، اشتباه خواهد بود زیرا بخش خصوصی با توجه به منافع خود تشخیص می دهد که در کدام بازارها برای فروش محصولات وارد شود بنابراین نباید با این استدلال که امکان فروش محصولات وجود ندارد، حد تولید شرکت ها را محدود شود.
از همین رو زمانی که بخش خصوص خودش می خواهد اقدام کند، دولت نباید نگران فروش محصولات و بازاریابی باشد زیرا بخش خصوصی این عقلانیت را دارد که سرمایه خود را افزایش دهد بنابراین دولت نباید محدودیت ایجاد کند.
علی رغم آنکه سال ها در دولت بوده ام اما همواره نگاهم به بخش خصوصی به همین شکل بوده است.