به گزارش نیپنا؛ ایران جزو معدود کشورهای جهان است که همه ابزار، ظرفیت‌ها و منابع مورد نیاز برای یک صنعت پتروشیمی سودآور و فعال را در اختیار دارد. صنعت پتروشیمی ایران، دارای مزیت‌های بی‌نظیری است که دارای مشابهت با هیچ کشور دیگری نیست.
ظرفیت‌ها و جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران به حدی فراوان است که گاهی از آن به عنوان بهشت آینده صنعت پتروشیمی جهان نام می‌برند.
وجود مخازن بزرگ گازی و خوراک فراوان، دسترسی به منابع آبی در سواحل جنوبی و قرار گرفتن در کنار مسیرهای حمل و نقل دریایی از جمله مزیت‌هایی است که ایران را به مکانی جذاب برای سرمایه‌گذاران صنعت پتروشیمی تبدیل می‌کند.این مزایا می‌تواند ایران را به قطب بزرگ صنعت پتروشیمی در آینده تبدیل و سرمایه‌گذاران را به سوی خود جلب کند. ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی ایران اکنون حدود 63 میلیون تن در سال است که طبق برنامه تا پایان برنامه ششم توسعه به بیش از 120 میلیون تن افزایش می یابد.
در مسیر تحقق این هدف، دستیابی به فناوری های جدید به ویژه در بخش کاتالیست ها، اهمیتی ویژه دارد، اهمیت کاتالیست ها در صنعت پتروشیمی به حدی است که بدون آنها امکان تولید بسیاری از محصولات پتروشیمی وجود ندارد.
برای بررسی این موضوع، میزگردی با عنوان «دانش فنی و بومی سازی کاتالیست های صنعت پتروشیمی» با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان این صنعت در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) برگزار شد.
شرکت کنندگان در این میزگرد با تشریح دستاوردهای صنعت پتروشیمی در بخش کاتالیست، موانع توسعه این صنعت را نیز بررسی کردند.
کاتالیزورها مواد شیمیایی هستند که در فرایندهای شیمیایی کاربرد داشته و سبب کاهش مصرف انرژی و بستر سازی برای تولید محصولات متنوع پتروشیمی می شوند.
دستیابی به فناوری کاتالیست ها در دوران تحریم
اسماعیل قنبری مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی در این میزگرد با تشریح دستاوردهای فناورانه صنعت پتروشیمی، گفت: کاتالیست ها در صنعت پتروشیمی، حائز نقش کلیدی بوده به گونه ای که بدون آنها امکان تولید محصولات پتروشیمیایی وجود ندارد.
قنبری اضافه کرد: در دوران تحریم، به علت مشکلات و ممنوعیت های فروش انواع کاتالیست به مجتمع های تولیدی پتروشیمی پتروشیمی و پالایشی کشور، در روند تولید داخلی این صنایع، موانع و اختلالاتی ایجاد شده بود.
مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی افزود: بر این اساس، بمنظور رفع وابستگی به کاتالیست های وارداتی محققان و پژوهشگران این شرکت در دوران تحریم ظالمانه با بکار گیری ظرفیت های دانشی کشور توانستند تعداد قابل توجهی از این مواد استراتژیک را با دستیابی به دانش فنی آنها بومی سازی کنند که اکنون تعداد قابل توجهی از دانش های فنی تولید کاتالیست ها تجاری شده یا آماده تجاری سازی هستند.
وی ادامه داد: مانند کاتالیست میکرو کروی EDC که در پتروشیمی بندر امام استفاده شده و یا کاتالیست ریفورمینگ خشک که در پتروشیمی خوزستان بکار برده شده است.
مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی گفت: همچنین کاتالیست های اسید استیک، دهیدروژناسیون ایزوبوتان و انواع دیگر کاتالیست های همرسوبی و یا پلیمری مانند SACSIO ، PZ ، ACP و PP که همگی مورد نیاز مجتمع های تولیدی پتروشیمی هستند آماده واگذاری به منظور تولید کاتالیست مورد نیاز صنعت پتروشیمی کشور است.
وی یادآور شد: حتی در برهه ای که کاتالیست ایزومریزاسیون که در تولید بنزین و پالایشگاه نفت اصفهان ازآن استفاده می شد به دلیل تحریم، واردات آن امکان پذیر نبود؛ داش فنی آنها توسط محققان و پژوهشگران عزیز این شرکت کسب شد و پالایشگاه نفت اصفهان با استفاده از کاتالیست بومی ، تولید بنزین را آغاز کرد.
مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با بیان اهمیت تولید انواع کاتالیست ها یادآور شد: دستیابی به دانش فنی کاتالیست ها سبب تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتری خواهد شد.
قنبری به فرایند بومی سازی کاتالیست ها و فرآیندها اشاره کرد و ادامه داد: دستیابی به دانش فنی، گام نخست بومی سازی است، و در گام های بعدی ظرفیت های داخلی، امور مهندسی ، ساخت و تجهیزات و نصب بکار گرفته شود تا بتوانیم توانمند سازی بومی را محقق کنیم.
وی همچنین افزود: در صورتی که بتوانیم این مراحل را با موفقیت به انجام برسانیم می توانیم ادعا کنیم که در امر توسعه صنعت پتروشیمی به طور کامل به خودکفایی دست یافته ایم.
قنبری با بیان اینکه تکمیل زنجیره تولید «پروپیلن» در کشور اهمیت زیادی دارد، گفت: پیشتر به توسعه زنجیره اتیلن توجه می شد، که ساخت خط لوله اتیلن غرب نیز در این راستا بوده است، اما اکنون باید تکمیل زنجیره «پروپیلن» پیگیری شود.
وی افزود: ظرفیت تولید «پروپیلن» در کشور یک میلیون تن در سال است که قرار است در برنامه ششم توسعه به چهار میلیون تن افزایش یابد.
لزوم بومی سازی فناوری های وارداتی
مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی لزوم توجه به بومی سازی دانش فنی کاتالیست در کشور را یادآورشد و گفت: تاکنون شاهد اقدام موثری توسط شرکت های خارجی برای انتقال فناوری های جدید به کشور نبوده ایم، بر این اساس باید به توانایی های داخلی توجه بیشتری شود.
قنبری به تلاش های انجام شده برای تولید کاتالیست های پتروشیمی در کشور اشاره کرد و ادامه داد: اکنون دانش فنی ایجاد واحدهای تولیدی متانول، پلی اتیلن سنگین، پلی پروپیلن، DME ،VAM و آمونیاک را در کشور دارا بوده و آماده اعطای لیسانس آن به صنعت پتروشیمی کشور هستیم.
قنبری افزود: ظرفیت کنونی تولید متانول کشور پنج میلیون تن است که بر اساس برنامه ریزی های انجام شده و با راه اندازی طرح های در دست اجرا حدود 20 میلیون خواهد شد که برای آنها نیز باید کاتالیست تامین شود. خوشبختانه این شرکت توانسته است به دانش فنی تولید کاتالیست متانول با نتایج قابل رقابت و در برخی موارد نتایج بهتر از نمونه های خارجی دست یابد.
قوانین و مقررات حمایتی از فناوری های داخلی مصوب شود
مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به ارتباط با شرکت های دانش بنیان اشاره کرد و گفت: تلاش می کنیم از ظرفیت های بخش های مختلف تحقیقاتی و علمی در داخل و خارج از کشور استفاده کنیم.
قنبری با بیان اینکه از مجلس و دولت انتظار داریم که از بخش های تحقیقاتی حمایت بیشتری شود، افزود: برای حمایت از کالاهای داخلی ، تعرفه واردات وضع می شود، اما برای دستاوردهای پژوهشی کشور، هیچ بسته حمایتی موثری در نظر گرفته نشده است.
وی تاکید کرد: باید سیاست های حمایتی از دانش های فنی بومی که با تلاش متخصصان داخلی به نتیجه رسیده، وضع شود.
این مقام ارشد صنعت پتروشیمی بیان داشت: باید فرصت رقابت برابر برای دستاوردهای فناورانه نوپای داخلی در مقابل شرکت های بزرگ خارجی فراهم شود.
قنبری گفت: شرکت هایی که در زمان تحریم، حاضر به همکاری با کشورمان نبودند و حتی به تعهدات خود عمل نکردند، اکنون به دنبال فروش فناوری های خود به ایران هستند.
وی اضافه کرد: این شرکت ها در زمان تحریم، به تعهدات خود برای فروش لایسنس فرآیند و کاتالیست عمل نکردند، اما اکنون خواستار حضور مجدد برای فروش فناوری به ایران هستند.
وی افزود: در صورتی که سیاست های مناسب حمایتی از پژوهش های کشور انجام نشود، دستاوردهای بومی جایگاه خود را در صنعت پیدا نخواهد کرد و انتظار داریم مجلس نیز قوانینی را برای حمایت از فناوری های داخلی وضع کند.
قنبری ادامه داد: لازم است توجه مجلس از خودرو و موبایل به سمت سایر صنایع بنیادی و ارزش آفرین مانند پتروشیمی نیز معطوف شود، باید به یاد داشت که صنعت پتروشیمی با صادرات خود در زمان تحریم کمک موثری به اقتصاد کشور کرد و برای کشور درآمدزایی داشت.
وی گفت: شرکت های خارجی که به ایران می آیند گاهی علاوه بر فروش دانش فنی عهده داری امور مرتبط با تامین فاینانس مهندسی و تامین تجهیزات و نصب را نیز مطرح می کنند که این می تواند میزان نقش آفرینی آنان را بمیزان 80 درصد در انجام پروژه مورد نظر افزایش دهد.
مذاکره با شرکت های بین المللی برای همکاری پژوهشی
قنبری افزود: با شرکت های تحقیقاتی معتبر بین المللی از کشور آلمان، فرانسه، ایتالیا، نروژ و ... برای همکاری در انجام طرح های پژوهشی مشترک در توسعه کاتالیست و بهبود فرآیند مذاکراتی را انجام داده ایم و تاکنون موفق به امضا چند تفاهم نامه در بازه زمانی یک ساله شده ایم.
وی یادآورشد: به هیچ وجه به دنبال واردات دانش فنی نیستیم، بلکه دستیابی به فناوری با رویکرد بومی را دنبال کرده و در این مسیر با مراکز علمی و تحقیقاتی اعم از دانشگاه ها، پژوهشکده ها و شرکت های دانش بنیان همکاری پژوهشی و فناورانه مشترک را در دستور کار خود قرارداده ایم.
وی با بیان این که برای تولید کاتالیست، هیچ مشارکتی با شرکت های خارجی نخواهیم داشت، تاکید کرد: ایران در زمان تحریم به جایی رسید که دیگر به دنبال خرید فناوری نیست و در سطوح بین المللی به دنبال انتقال مشترک دانش به کشور و صدور دانش است و امید می رود کاتالیست های مورد نیاز صنعت پتروشیمی کشور با حمایتی که می شود بر اساس دانش بومی تولید شود.
مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی اضافه کرد: ایران دیگر واردکننده و مصرف کننده صرف فناوری نیست.
دستیابی به فناوری پیچیده ترین نوع کاتالیست
»علی پژوهان» مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی نیز در این میزگرد درباره پروژه های در دست اجرا برای ساخت و تامین کاتالیست، گفت: بسته مهندسی کاتالیست های مورد نیاز تولید پلی اتیلن پتروشیمی لرستان به ظرفیت 300 هزار تن توسط این شرکت تهیه شده است.
وی با اشاره به دستیابی به دانش فنی پیچیده ترین نوع کاتالیست برای تولید لوله های گاز و آب تحت فشار گفت: این کاتالیست، سخت گیرانه ترین استانداردها را در جهان دارد که شرکت «بازل» آلمان به عنوان بزرگترین تولید کننده این نوع کاتالیست محسوب می شود.
این فعال صنعت پتروشیمی اضافه کرد: این کاتالیست را بازل در اختیار ایران قرار نمی داد، اما توانستیم آن را با کیفیتی بهتر از بازل آلمان، بومی سازی کنیم.
وی همچنین به ساخت کاتالیست های «پروپیلن» در کشور اشاره کرد و افزود: همه کاتالیست های تولید«پروپیلن» در کشور وارداتی هستند که در مراحل پایانی بومی سازی هستیم.
پژوهان ادامه داد: واحد نیمه صنعتی (دموی پلی پروپیلن) در مرکز اراک شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به ظرفیت 2 هزار و 400 تن در شهریور ماه امسال راه اندازی شد.
وی با بیان اینکه در ایران بالاترین میزان رشد «پلیمر» را در منطقه داریم، افزود: در واحدهای تولیدی از جمله مجتمع های تولیدکننده پلیمر، قلب واحدها، بخش کاتالیست است.
خارجی ها، دانش تولید کاتالیست جدید را نمی فروشند
مدیر برنامه ریزی و هماهنگی پژوهش شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی یادآور شد: بسیاری از شرکت ها از جمله بازل، دانش فنی تولید کاتالیست های جدید را در اختیار سایر کشورها و شرکت ها قرار نمی دهند و اغلب کاتالیست های نسل های قبل را در اختیار خریداران لیسانس خود قرار می دهند.
پژوهان با بیان اینکه برای تولید محصولات با کیفیت تر ناچار به تولید کاتالیست های با راندمان بالاتر هستیم، بیان داشت: کشورهای توسعه یافته در فروش دانش کاتالیست های جدید سخت گیری می کنند و به جای آن کاتالیست های قدیمی را تحویل می دهند که این خود دلیل دیگری بر لزوم توجه به دانش بومی کشور است.