به گزارش خبرنگار نیپنا، بر اساس آمارها ونیز تحقیقات انجام شده، ایران در صنایع پایین دست پتروشیمی همانند بخش های بالادستی می تواند در آینده ای نزدیک جایگاه ویژه ای در منطقه و دنیا را به دست آورد، صنعت پتروشیمی ایران امروز با داشتن زیرساخت های لازم و همچنین موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد به لحاظ دسترسی به آب، منابع طبیعی ارزشمند نفتی و گازی، چه در بالادست صنعت پتروشیمی و چه در زمینه تولید محصولات پلیمری و شیمیایی رشد قابل توجهی کرده است.
تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالاترو تولید محصولات متنوع در سبد زنجیره ارزش ازعمده دلایل رشد صنایع پایین دست پتروشیمی ایران بوده است. می توان ادعا کرد که در سالهای اخیر صنعت پتروشیمی توانسته با بهره گیری از توان متخصصان داخلی، دانش و تکنولوژی روز دنیا و تولید ماشین آلات و دستگاههای مختلف مورد نیاز صنعت موقعیت قابل قبولی در این عرصه برای خود ایجاد کند.
حال با وجود روند رو به رشد صنعت پتروشیمی در ایران فعالان صنعت با چالش ها و دستاوردهایی نیز روبرو بوده اند. متولیان، دست اندرکاران و فعالان بخش خصوصی به دنبال راهکارهای فنی برای حل این چالش ها و رشد بیشتر دستاوردهای صنعت هستند. در این گزارش بخشی از چالش ها و دستاوردهای ذکر شده توسط مدیران تعاونی های صنایع پایین دست پتروشیمی و فعالان این عرصه عنوان شده است.
کمبود عرضه و راهکار بورس کالا
عمده ترین مشکلی که واحدهای تولیدی صنایع پایین دست پتروشیمی با آن مواجه هستند کمبود عرضه از سوی برخی از تولید کنندگان در بخش بالادست است. بطوری که واحدهای تولیدی در بورس کالا در مقاطع زمانی خاص با فقدان مواد مورد نیاز خود مواجه شده و برای تامین مواد اولیه کارخانه های تولیدی خود به بازار آزاد مراجعه می کنند. برای حل این مشکل نمایندگان صنایع پایین دست موضوع را در شورای رقابت مطرح کرده اند تا برای مدیریت بازار تولید و عرضه مواد اولیه در بورس کالا راهکار جدیدی ایجاد شود و پیش بینی می شود که معضل کمبود عرضه بزودی برطرف شود.
سید جواد جهرمی سرپرست مدیریت نظارت بر بازار بورس کالا برای حل معضل کمبود عرضه به تعاونی ها پیشنهاد می کند: با توجه به تجربه و سابقه فعالیت شرکت های زیر مجموعه، تعاونی ها می توانند در زمان عرضه بیشتر مواد اولیه مورد نیاز خود در بورس، مقدار بیشتری تهیه کند تا در زمان کمبود عرضه با مشکل مواجه نباشند.
افزایش تولید بعد از خصوصی سازی
صنایع پایین دست پتروشیمی در اقتصاد دنیا جایگاهی مستقل از فرآورده های نفتی به خود اختصاص داده است و شرکته ای بزرگ اروپایی، آسیایی و امریکایی برای سرمایه گذاری در این صنعت از فرصت ها استفاده می کنند.
ایران نیز بعد از فرآیند خصوصی سازی واحدهای پتروشیمی حرکتی روبه جلو داشته است بطوریکه ظرفیت تولید صنعت پلیمر به سالانه 16 میلیون تن افزایش یافته است. رضازاده رییس هیات مدیره اتحادیه سراسری تامین نیازهای صنایع پایین دست پتروشیمی ضمن بیان این مطلب گفت: این ظرفیت تولید تنها 25 درصد از توان بخش خصوصی کشور در صنعت پایین دست پتروشیمی است و چنانچه چالش های صنعت برطرف شود می توان با بهره گیری از توان بخش خصوصی ظرفیت تولید را افزایش داده و به تبع آن بیش از 3200 هزار شغل پایدار در صنعت ایجاد کنیم. همچنین سطح صادرات محصولات پلیمری به خارج از کشور نیز 15 درصد رشد داشته است.
عدم شفافیت سهمیه ها از طرف تعاونی ها
دفتر توسعه صنایع پایین دست پتروشیمی معتقد است که بعد از عرضه محصولات در بورس کالا روند سهمیه بندی و تخصیص مواد به واحدهای تولیدی شفاف نیست.
جهرمی سرپرست مدیریت نظارت بر بازار بورس کالا در این مورد گفت: سیاست بورس کالا حمایت از تعاونی هاست اما تعاونی ها در مورد شرکت‌های زیرمجموعه خود اطلاعات کافی ندارند. چندین بار اتفاق افتاده است که شرکتی به دلیل تخلفات مختلف مثل پولشویی بسته شده است اما از طریق تعاونی دیگری نسبت به دریافت سهمیه مواد اولیه از بورس اقدام کرده است به نوعی می توان گفت که برخی از تعاونی‌ها با عدم بررسی صحیح اعضای خود به رونق بازار آزاد دامن می زنند. بنابراین تعاونی‌های صنایع پایین دست پتروشیمی باید در عضوگیری نظارت بیشتری داشته و اطلاعات بیشتری از شرکت‌های زیرمجموعه خود بخواهند.
تولید محصولات تخصصی تر پلیمری، شیمیایی
ایجاد تعاونی های تخصصی در صنایع پایین دست پتروشیمی موجب شد تا نه تنها تامین نیاز واحدهای تولیدی مرتبط اختصاصی تر شود بلکه به تولید محصولات متنوعی از سبد زنجیره ارزش در کشور کمک کرده است. در حال حاضر 39 تعاونی فعال در زمینه های مختلف مانند صنایع پلاستیک، PVC، چسب، ظروف یکبار مصرف، آرایشی و بهداشتی، پارافین، محصولات وابسته و رنگ و رزین و.... در صنایع پایین دست پتروشیمی وجود دارد. این درحالی است که دفتر توسعه صنایع پایین دست از راه اندازی و فعالیت تعاونی های تخصصی تر حمایت می کند. در حال حاضر مجموع تعاونی های فعال توانسته اند 40 درصد از نیاز واحدهای تولیدی به مواد اولیه را از طریق مواد عرضه شده در بورس کالا برای اعضای خود فراهم کنند.
همچنین تعاونی های منطقه ای نیز به رشد صنعت و افزایش ظرفیت تولید صنایع پایین دست پتروشیمی کمک کرده اند بطوریکه واحدهای تولیدی کوچک در دورترین نقاط کشور نیز می توانند از طریق تعاونی های منطقه ای به خدمات عرضه مواد در بورس کالا دسترسی داشته باشند.
عدم هماهنگی بین عرضه و تقاضا و راهکار تعاونی ها
یکی از چالش‌هایی که فعالان صنعت صنایع پایین دست پتروشیمی عنوان می کنند عدم تولید یک مواد با گرید خاص در زمان مورد نیاز آنها است. در گذشته شرکت بازرگانی پتروشیمی نهاد تامین کننده مواد اولیه مورد نیاز صنایع تکمیلی از مجتمع‌های پتروشیمی بود اما بعد از فرآیند خصوصی سازی مجتمع‌های پتروشیمی موظف شدند تا محصولات خود را در بورس کالا عرضه کرده و واحدهای تولیدی برای به دست آوردن مواد اولیه باید از طریق بورس کالا نسبت به خرید اقدام کنند. حال در بعضی مقاطع زمانی یک ماده با گرید خاص که مورد نیاز واحدهای تولیدی بود در بورس عرضه نمی‌شد و گرید دیگری از آن محصول که نیاز فعلی صنعت نیست با مازاد تولید مواجه بود. تعاونی‌ها برای حل این عدم هماهنگی بین عرضه و تقاضا در بورس کالا پیشنهاد دادند تا کارگروهی برای رصد بازار و ایجاد هماهنگی بین عرضه و تقاضا در بورس راه اندازی شود.
وزیری رییس تعاونی صنایع پلاستیک استان یزد در مورد راهکار خود برای رفع این مشکل گفت: ما می دانیم که شرکت‌های زیر مجموعه ما از چه گریدی و در چه فصلی بیشتر استفاده می کنند بنابراین با یک برنامه ریزی درازمدت و برآورد آمارهای گذشته، گریدی که بصورت مقطعی تولید می شود و در تمام طول سال در دسترس نخواهد بود را از قبل تهیه می کنیم.
در این میان با توجه به موارد یاد شده همزمان با لزوم شفافیت در نحوه معامله ها در داخل کشور باید این نکته را مورد توجه قرار داد که گسترش تولید در این صنایع می تواند افزون برتأمین نیازهای داخلی فرصتی مناسب برای حضور در بازارهای بین المللی و توسعه صادرات کشور فراهم کند و با توجه به نیاز اغلب کشورهای همسایه به چنین محصولاتی، علاوه بر ارزش آفرینی از طریق صادرات می تواند گامی مؤثر در جهت بهبود و تقویت معامله های مرزی با کشورهای همسایه باشد.
تحلیلگران اعتقاد دارند با توجه به اهمیت این صنایع در توسعه اقتصادی کشور ضروری است چالش ها و موانع موجود بر سر راه این صنایع شناسایی و در راستای رفع آنها برنامه ریزی جامع، یکپارچه و هدفمند صورت پذیرد و تحقق توسعه پایدار صنعت پتروشیمی، اشتغال‌زایی و ارزش افزوده در این صنعت در گرو تکمیل زنجیره ارزش محصولات بالادست وهمچنین توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی است.