"حیات دوباره پتروشیمی پس از برجام"

"حیات دوباره پتروشیمی پس از برجام"
(دوشنبه ۸ شهریور ۱۳۹۵) ۱۶:۲۰

صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین صنایع وابسته به نفت است که با فرآوری انواع مواد هیدروکربنی (نفت و گاز طبیعی)، ارزش‌افزوده حاصل از این مواد را فزونی می‌بخشد.

امروزه صنایع پتروشیمی نقش اساسی و بنیادی در رفع نیازهای عمومی جامعه بر عهده دارد. صنعت پتروشیمی و صنایع پایین دست آن نه تنها به تکمیل زنجیره ارزش و کاهش خام فروشی منابع هیدروکربنی کمک می نمایند؛ بلکه در برآورده نمودن نیازهای روزمره زندگی صنعتی امروز نیز نقشی کلیدی ایفا می نمایند. امروزه کافی است نگاهی به اطراف خود بیاندازیم تا حضور پر رنگ محصولات پتروشیمیایی را در زندگی خود لمس نماییم. صنایع خودروسازی، نساجی، رنگ و حلال، لوازم خانگی، فرش و موکت، بسته بندی، لوله سازی، لوازم پزشکی و بسیاری صنایع استراتژیک و پر کاربرد دیگر مشتریان اصلی محصولات صنعت پتروشیمی هستند.
در کشور ما نیز، در راستای روند صنعتی شدن و همگام با توسعه جهانی، سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی را با هدف فاصله گرفتن از خام فروشی نفت و گاز، ایجاد ارزش افزوده بالاتر در زنجیره تولید و افزایش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات محصولات پتروشیمیایی، در دستور کار قرار گرفته است.
اجرای طرح های توسعه ای صنعت پتروشیمی، تأثیر قابل توجهی بر طیف وسیعی از فعالیت های صنعتی مرتبط با توسعه این صنعت در زمینه های خدمات فنی و مهندسی، ساخت تجهیزات، توسعه امکانات زیربنائی نظیر جاده، راه آهن، فرودگاه، اسکله، توسعه شرکتهای حمل و نقل و صنایع پائین دستی داشته و موجبات رشد هر چه بیشتر GDP کشور را فراهم آورده است.
اکنون صنعت پتروشیمی ایران با بیش از نیم قرن حضور و تلاش مستمر؛ جایگاهی ویژه در اقتصاد ملی پیدا کرده است. صنعتی ارزش آفرین که گرچه در مراحل مختلف حیات خود با چالش های جدی نظیر جنگ تحمیلی و اعمال تحریم های بین المللی مواجه شده؛ همچنان مسیر رشد و بالندگی را طی نموده و به یکی از ارکان اصلی اقتصاد غیرنفتی کشور تبدیل شده است. در سال های اخیر، صنعت پتروشیمی ایران در کشوری که اقتصاد آن نفت محور است؛ نقشی کلیدی در رهایی اقتصاد کشور از درآمدهای نفتی ایفا نموده است.
طبق آخرین آمارهای سال 1394، سهم هیدروکربور های مصرف شده در صنعت پتروشیمی حدود 7% از کل هیدروکربورهای مصرفی در کشور بوده است، این در حالی است که صادرات محصولات پتروشیمی حدود 33% از ارزش صادرات غیر نفتی کشور را تشکیل می دهد، که این امر نشان دهنده ارزش افزوده بالای این صنعت و نیز نقش قابل ملاحظه آن در کاهش خام فروشی می باشد.
با توجه به اینکه توسعه صنعت پتروشیمی وابسته به سه عامل اصلی سرمایه، فناوری و خوراک بوده و شکوفایی آن وابسته به درآمدهای حاصل از صادرات و تعاملات بین المللی است؛ اعمال تحریم های بین المللی تأثیرات منفی بسیاری در جایگاه منطقه ای و بین المللی صنایع پتروشیمی ایران گذاشت.
بدلیل محدودیت های ناشی از تحریم های بین المللی بر علیه ایران طی سال های گذشته، روند توسعه و اجرای پروژه های پتروشیمی به کندی گرایید. با این حال، برنامه ریزی ها به نحوی انجام شد فعالیت های اجرایی با حداکثر استفاده از توانمندی ها و پتانسیل های داخلی ادامه یابد. علی رغم چالش های به وجود آمده طی سال های گذشته، صنایع پتروشیمی ایران نقشی کلیدی در گذر از دوران تحریم های ناعادلانه بر علیه کشور از طریق گسترش فعالیت شرکت های مهندسی، تقویت پیمانکاران اجرایی طرح ها، توسعه فعالیت سازندگان تجهیزات و حضور در بازارهای جهانی و کسب درآمدهای ارزی ایفا نمود.
رفع تحریم های بین المللی پس از برجام در حوزه های فناوری، تأمین منابع مالی، تأمین تجهیزات، بیمه، حمل و نقل و صادرات محصولات به بازارهای بین المللی، نوید حضور پر رنگ تر و جدی تر ایران در بازارهای از دست رفته به همراه فعالیت در بازارهای جدید را می دهد. از دستاوردهای مهم اجرای برجام در صنعت پتروشیمی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
• افزایش درآمدهای صادراتی
• اجرای پروژه های زیرساختی با استفاده از منابع مالی آزاد شده و توانمندی های داخل کشور (در میان و بلند مدت)
• کاهش قیمت تمام شده محصولات تولیدی و افزایش سودآوری شرکت ها
• افزایش سهم صنعت پتروشیمی ایران در بازارهای اروپایی
• تکمیل طرح های نیمه تمام پتروشیمی با استفاده از فاینانس و سرمایه گذاری مشترک
• دسترسی سریع تر و ارزان تر به تجهیزات کلیدی و اصلی مورد نیاز صنعت پتروشیمی
• تأمین کاتالیست ها و مواد شیمیایی ضروری مطابق طراحی و در نتیجه افزایش راندمان تولید
• دسترسی به دانش های فنی به روز مورد نیاز
• امکان تجاری سازی دانش های فنی جدید با شرکت های معتبر بین المللی (با مشارکت در ریسک تجاری سازی فناوری)
• تأمین منابع اطلاعاتی به روز جهت بررسی بازار و اقتصاد محصولات پایه، میانی و نهایی
• انتقال تکنولوژیک پارک های شیمیایی جهت تکمیل صنایع پایین دستی پتروشیمی در راستای افزایش ارزش افزوده، تکمیل زنجیره های تولید و افزایش اشتغال
• استفاده از موقعیت های بوجود آمده در جهت تکمیل برنامه های اقتصاد مقاومتی

تسریع در حداکثر بهره برداری از پتانسیل های حاصل از اجرای برجام و تغییر شرایط حاکم بر کشور، مستلزم اقدامات جدی جهت رفع چالش ها و تسریع در روند اجرای پروژه ها می باشد. از جمله اقدامات صورت گرفته در این زمینه می توان به رایزنی و برگزاری جلسات متعدد مدیریتی و کارشناسی با شرکت های تأمین کننده دانش فنی و تجهیزات، بانک ها و شرکت های سرمایه گذاری خارجی جهت تأمین منابع مالی مورد نیاز، عقد تفاهمنامه با کشورها و شرکتهای مختلف جهت همکاری دوجانبه (از جمله چین، اتریش، آلمان و ....) اشاره نمود.
بی شک دوران پسا برجام، دوران حیات مجدد صنعت پتروشیمی ایران است و موقعیت مناسبی برای تکمیل زیرساخت ها و تأمین الزامات مورد نیاز جهش دوم صنعت پتروشیمی فراهم شده است. رشد صادرات و حضور فعال تر بازیگران این صنعت در بازارهای منطقه ای و جهانی، بیانگر به وجود آمدن بستر مناسب جهت بهره مندی بیشتر از پتانسیل های بین المللی و نیز نوید دهنده افقی روشن از ارتقاء جایگاه جهانی کشور است.
برنامه ریزی های شرکت ملی صنایع پتروشیمی پس از برجام، در راستای همکاری و تعامل با شرکت های معتبر این صنعت در راستای اجرای پروژه های آتی با استفاده از به روز ترین دانش های فنی، بالاترین کیفیت و در کمترین زمان ممکن است. بدیهی است در این مسیر، رویکرد اصلی ما ادامه روند حداکثر بهره مندی از توانمندی های داخلی و نیز انتقال فن آوری در طول اجرای پروژه ها است.
امید است که صنعت پتروشیمی با اجرای جهش دوم توسعه خود، موتور محرک فرآیند توسعه صنعتی و اقتصادی ایران اسلامی باشد.
-نویسنده: فرناز علوی مدیر برنامه ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی

تعداد بازدید : ۱,۱۰۵