یکی از مهمترین صنایع تاثیرگذار در اقتصاد ایران صنعت پتروشیمی است. به طور کلی صنایع نفت به سه حوزه بالادستی، پایین دستی و میان دستی تقسیم می شوند.صنایع بالادستی شامل جستجو، اکتشاف، تولید و... است. صنایعی که از محصولات پتروشیمی و تولیدات پالایشگاههای نفت به عنوان ماده اولیه استفاده می کنند، صنایع پایین دستی نامیده می شوند. محصولات شرکت های پتروشیمی به پنج دسته محصولات پایه، پلیمرها، آروماتی کها، کودها و سموم و سوخت و هیدروکربورها تقسیم بندی می شوند.
ماده خام مورد استفاده در این صنعت معمولا از پالایش نفت خام و گاز طبیعی به دست می آید که عبارتند از اتان, LPC، نفتا و...در بازار سرمایه نیز این صنعت سهم به سزایی دارد و در سالهای گذشته بعضا معاملات سهام این صنعت تعیین کننده جهت اصلی بازار بوده است. از آنجایی که قیمت محصولات پتروشیمی همبستگی بالایی با قیمت نفت دارد، همزمان با افت بهای نفت, قیمت محصولات پتروشیمی نیز با کاهش مواجه شد و با رسیدن نفت به زیر 30 دلار در هر بشکه، محصولات پتروشیمی به پایینترین سطح قیمتی خود در سالهای اخیر رسیدند. با فاصله گرفتن نفت از کف قیمتی و رسیدن به سطح 40 دلار در هر بشکه شاهد افزایش قیمت محصولات پتروشیمی بودیم.
در اینجا نمودار قیمتی اتیلن (در دهههای 70، 80، 90 و 2000 میلادی) که همبستگی 96 درصدی با قیمت نفت دارد، مشاهده می شود:
در این میان شرکتهای پذیرفته شده در بازار سرمایه ایران در صنعت پتروشیمی به چند دسته عمده تقسیم می شوند که در اینجا تقسیم بندی این شرکتها ارائه شده است.
شرکت های تولیدکننده متانول عبارتند از پتروشیمی فنآوران، زاگرس، خارک، شیراز.
تولیدکنندگان اوره و آمونیاک عبارتند از پتروشیمی پردیس، کرمانشاه، خراسان، شیراز و رازی.
گروه سوم تولیدکنندگان اتیلن و پلی اتیلن که عبارتند از پتروشیمی شازند، جم، مارون، امیرکبیر، بندر امام و پارس.
تولیدکنندگان پروپیلن و پلی پروپیلن نیز شامل پتروشیمی شازند، جم، مارون، امیرکبیر، بندر امام و پارس هستند.
در ادامه این گزارش به بررسی تغییرات نرخهای محصولات پتروشیمی در خرداد ماه سال 1395 پرداخته شده است.
گفتنی است که این تغییرات می تواند بر بودجه شرکتها موثر باشد.نرخهای مهمترین محصولات پتروشیمی از جمله متانول از ابتدای اسفند ماه 1394 روندی صعودی به خود گرفته است و از 218 دلار به 230 تا 240 دلار در اواسط خرداد ماه 1395 رسیده است. همچنین این محصول در ماه اخیر بر روی قیمت 230 دلار ثابت مانده است. این امر می تواند بر شرکت های بورسی تولیدکننده متانول که نرخ فروش خود را برای سال جاری به نرخهای کمتری دیدهاند، موثر باشد. اما در جدول زیر کاهش نرخ محصولات پلیمری از ابتدای اردیبهشت ماه تا اواسط خرداد ماه کاملا مشهود است؛ این در حالی است که نرخ این محصولات از ابتدای اسفند ماه 1394 روندی صعودی به خود گرفته بود که در ماه اخیر این وضعیت به روند کاهشی تبدیل شده است. گفتنی است، افزایش نرخ در پلی اتیلن سبک در فروردین ماه نسبت به ابتدای اسفند ماه با 11 درصد افزایش و پلی اتیلن سنگین با 6 درصد افزایش همراه بوده است. شایان ذکر است که ایران در صنعت پتروشیمی دارای مزیت نسبی است و توانایی تامین کم هزینه مواد اولیه در مقیاس بزرگ را از داخل کشور دارد .
چنین به نظر می رسد که ایران در دوران پسابرجام تبدیل به کانون توجه سرمایهگذاران حوزه پتروشیمی خواهد شد. اروپاییان با توجه به منابع گسترده و بازار بزرگ غیر قابل انکار این صنعت در ایران، پتانسیل بازده بسیار بالایی برای بازار ایران در نظر گرفته اند.
شایان ذکر است که تا سال 2022 پروژههای در دست احداث، ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی ایران را تا 3 برابر افزایش خواهند داد و به سطح 180 میلیون تن در سال خواهند رساند.
*روح انگیز شکوهی فرد، کارشناس شرکت مشاور سرمایه گذاری هدف حافظ