تامین مالی طرح های توسعه ای صنعت پتروشیمی در سال های اخیر به دلیل نبود منابع مالی روند بسیار کندی را تجربه کرد و بسیاری از طرح ها یا نیمه تمام هستند و یا با دلیل عدم سرمایه گئاری های کافی همچنان متوقف مانده اند و در انتظار تزریق منابع مالی جدید هستند.
اکنون ، ۶۷ طرح نیمه تمام در صنعت پتروشیمی به ظرفیت حدود ۶۰ میلیون تن وجود دارد که پیشرفت فیزیکی حدود نیمی از آن‌ها کمتر از ۱۰ درصد است و تکمیل آن‌ها به ۴۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز داردو عامل اصلی نیمه تمام ماندن بسیاری از طرح‌های صنعت پتروشیمی محدودیت منابع مالی در سال های قبل بوده است .
این روزها صنعت پتروشیمی ایران در انتظار جان تازه ای است و افزون بر جذب سرمایه گذاری های جدید خارجی که می تواند برخی از طرح ها را در مسیر ساخت خود شتاب بخشد، استفاده از ظرفیت های موجود داخلی مانند منابع مالی بانک ها و نیز روش های متنوع سرمایه گذاری موجود در بازار سرمایه به عنوان راهکاری مطمئن می توان برای تامیند مالی طرح های پتروشیمی استفاده کرد.
استفاده از صندوق های تخصصی سرمایه گذاری در برخی از صنایع تاکنون نتایج رضایت بخشی را در پی داشته است و می توان از این روش برای مشکل نبود سرمایه جهت ساخت مجتمع های جدید پتروشیمی بهره گرفت و باید گفت که می‌توان با تدبیر از سرمایه‌های مردمی برای توسعه این صنعت بهره برد.
کارشناسان اقتصادی بر این اعتقادند که بازار سرمایه ایران می تواند با توجه به ساختار خود و نیز تنوع در فعالیت های خود سرمایه گذاری مطلوبی را در بخش های مختلف صنعت کشور به ویژه صنعت پتروشیمی داشته باشد اما استفاده از این روش ها باید بر اساس فضای موجود اقتصادی کشور انجام شود.
در این میان باید تاکید کرد که ظرفیت های بسیار خوبی برای استفاده از صندوق های پروژه، اوراق سلف، صکوک و همچنین انتشار اوراق خزانه به عنوان ابزارهای نوین وجود دارد و در مسیر تامین مالی طرح ها می توان با استفاده از این ابزارها به توسعه صنعت پتروشیمی ایران به عنوان صنعتی پیشرو کمک کرد.
با استفاده از قابلیت های مختلف موجود در بازار سرمایه می توان سرمایه های خرد و نقدینگی را به سوی طرح های توسعه ای صنعت پتروشیمی هدایت کرد و امید است در آینده نزدیک بتوان تحولی نوین در سرمایه گذاری های مورد نیاز را در بخش های مختلف نفت،گاز، پالایش و پتروشیمی محقق کرد و برای رسیدن به این هدف همکاری و تعامل میان تمام متولیان امر در بخش های مختلف به خصوص در وزارتخانه ای نفت و اقتصاد و دارائی ضروری به نظر می رسد.
فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند که افزون بر صندوق های سرمایه گذاری پروژه که می تواند سرمایه های مردم را جذب کند و در طرح های توسعه ای صنعت پتروشیمی مورد استفاده قرار دهد ، اوراق سلف نیز به عنوان یک سرمایه گذری سود آور و مطمئن می تواند در تامین مالی طرح ها کار ساز باشد،در صندوق سرمایه‌گذاری پروژه سرمایه لازم برای اجرای پروژه با مشارکت آحاد مردم تامین می‌شود و به این منظور، مالکیت پروژه و منافع حاصل از آن به سهام قابل عرضه در بازار سرمایه تبدیل می‌شود و مردم سهام‌دار پروژه می‌شوند.
این ابزار تامین مالی در بخش مسکن مورد استفاده قرار گرفته و قرار است در آینده نزدیک نیز در بخش نیروگاهی استفاده شود،البته در چند سال اخیر، اقدامات مقدماتی برای استفاده از این ابزار تامین مالی در صنعت پتروشیمی با مشارکت و همکاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سازمان بورس انجام شده است ولی اجرایی شدن آن با هدف تامین مالی طرح‌های صنعت پتروشیمی نیازمند پیگیری متولیان امر است.
از سوی دیگر بدون تردید اوراق سلف نیز افزون بر این که کمک شایانی در تأمین مالی طرح های توسعه‌ای صنعت پتروشیمی می‌کند سبب ورود وجوه سرگردان به بازار سرمایه نیز می‌شود و این اوراق با توجه به این که بازده تضمین‌شده مناسبی دارد و با سایر اوراق مشارکت برابری می‌کند و حتی نسبت به این اوراق سود بیشتری هم دارد، یک مزیت به شمار می‌رود.
پتروشیمی آبادان نخستین شرکتی بوده که در صنعت پتروشیمی نیازهای مالی خود را از طریق انتشار اوراق سلف محقق کرد و نتایج خوبی را نیز در فروش این اوراق به عنوان تجربه ای جدید رقم زد.
انتشارمرحله نخست و نیز دوم، اوراق سلف موازی استاندارد پی وی سی شرکت پتروشیمی آبادان که سال گذشته از طریق بورس کالای ایران انجام شد با استقبال فعالان بازار همراه بود و کل عرضه هر دو مرحله اوراق سلف موازی استاندارد پی وی سی پتروشیمی آبادان هر کدام به ارزش ٢٥ میلیارد تومان معادل ٩ هزار و ٧٥٣ تن در همان ثانیه نخست به فروش رسید .
همچنین اوراق سلف موازی استاندارد اوره شرکت پتروشیمی پردیس به ارزش ۱۵۰ میلیارد تومان اسفند ماه سال 94 منتشر شد که با ثبت تقاضای ۹ برابری حجم عرضه، کل این اوراق به محض بازگشایی معاملات و ظرف یک ثانیه به فروش رفت.
در این میان باید این نکته را مورد توجه قرار داد که همزمان با برنامه های دولت تدبیر و امید برای خروج از رکود و بهبود فضای کسب و کار و تولید، می توان جایگاه تامین مالی را از طریق بازار سرمایه افزایش داد و دراین راه افزایش مشارکت بازار سرمایه می تواند نوید بخش تحولی نوین در سرمایه گذاری باشد.
همچنین با توجه به موارد اشاره شده، باید در نظر داشت که استفاده از صندوق های پروژه و یا انتشار اوراق سلف افزون بر تامین منابع مالی شرکت های فعال در صنعت پتروشیمی، گام مهمی در توسعه و رونق بازار سرمایه ایران نیز خواهد بود.
تحلیلگران اقتصادی اعتقاد دارند که امروز با توجه به شرایط خاص موجود در اقتصاد کشور، بهینه ترین مسیر حرکت نقدینگی از سطح جامعه به سمت تولید در اقتصاد، مسیر بازار سرمایه و بورس است؛ جایی که تلاقی عرضه و تقاضا، تخصیص بهینه منابع را به همراه خواهد داشت.
از نظر کارشناسان معرفی هر ابزار مالی جدید به رشد در عرضه و تقاضا و رشد بازار سرمایه منجر خواهد شد و بازار سرمایه ایران نیز با توجه به فرصت‌های موجود سرمایه‌گذاری، از این موضوع مستثنا نخواهد بود و تأثیرهای مثبت متنوع‌سازی اوراق به سرعت در بازار بورس ایران نمایان می‌شود.
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که تنوع ابزارهای مالی، سبب جذب نقدینگی موجود در دست اقشار مختلف می‌شود و اگر نقدینگی جذب‌شده به درستی به پروژه‌های توجیه‌پذیر اختصاص یابد، در سطح کلان اقتصاد، کارایی تخصیص منابع خواهیم داشت و این در بهره‌وری اقتصاد و توسعه کشور، نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
گفتنی است که تامین مالی صنعت پتروشیمی با جذب سرمایه‌های مردمی اقدام بزرگی در راستای به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی به عنوان بخشی از بند یک سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است و دستاوردهای مهم دیگری مانند کمک به جلوگیری از افزایش تورم به دلیل سرازیر شدن پول‌های سرگردان به بخش‌های غیر تولیدی و کمک به جلوگیری از فرار سرمایه از کشور نیز دارد.
نویسنده: سید فواد نبوی