این روزها صنعت پتروشیمی ایران با توجه به فضای مثبت سیاسی به وجود آمده و علاقه مندی کشورهای مختلف برای حضور در این صنعت ارزش آفرین در حال رقم زدن جهشی تازه است و سرمایه گذاران بین المللی می توانند با تامین مالی طرح ها در روند رشد و توسعه این صنعت مشارکت فعالی داشته باشند.
صنعت پتروشیمی ایران طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها را دربرمی‌گیرد و با سرمایه‌گذاری و توسعه طرح‌های پتروشیمی می‌توان به چشم‌انداز این صنعت در افق ۱۴۰۴ که همانا مقام اول منطقه از نظر ارزش محصولات پتروشیمی است، دست یافت و برای رسیدن به این هدف یک برنامه ریزی جامع و کامل نیاز است و باید تمام چالش‌ها و موانع با تدبیر و دور اندیشی پیش‌بینی شود .
به تازگی همزمان با به وجود آمدن فضای جدید سیاسی در کشورمان کشورهای اروپایی اعلام آمادگی خود را برای حضور دوباره در صنعت پتروشیمی ایران اعلام کرده اند.
بر اساس برنامه ریزی های انجام شده برای تکمیل طرح های نیمه تمام پتروشیمی ،کشورمان سالانه به سرمایه گذاری حداقل 7 میلیارد دلاری نیاز دارد بر همین اساس نمایندگان شرکتهای صاحب نامی از آلمان، ایتالیا، فرانسه و روسیه در 2 ماه گذشته در دیدار با مقام های کشورمان اعلام آمادگی خود را بطور رسمی برای حضور در صنعت پتروشیمی ایران اعلام کرده اند.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفتگویی با تأیید مذاکره اولیه با اروپایی ها برای دوران پس از تحریم اظهار کرد: صنعت پتروشیمی ایران آمادگی دارد تا در دوران پس از تحریم، با کشورهای صاحب نام در صنعت پتروشیمی همکاری کند و در این مسیر تاکنون چند کشور اروپایی که پیشتر در کشورمان حضور داشتند برای حضور دوباره اعلام آمادگی کرده اند .
عباس شعری مقدم افزود: کشورهای زیادی تاکنون ابراز علاقه خود را برای حضور دوباره درصنعت پتروشیمی اعلام کرده اند و در صورتی که تحریم ها پایان یابد می توان از سرمایه گذاری و انتقال دانش فنی این کشورها در طرح های توسعه ای استفاده کرد .
وی ادامه داد: امید است که پس از توافق نهایی و پایان تحریم ها، بتوانیم با دستیابی به فرایندها و دانش های فنی پیشرفته که به دلیل وجود تحریم ها در دریافت آنها با محدودیت روبرو بودیم و همچنین با ورود سرمایه های خارجی به کشور، به هدفهای مورد نظر در جهش دوم صنعت پتروشیمی، جامعه عمل بپوشانیم .
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ادامه داد: امسال در پی زمینه سازی برای استفاده از ظرفیت های خالی صنعت پتروشیمی و به نتیجه رساندن طرح های اولویت دار این صنعت و نیز محقق کردن سریع برنامه های جذب سرمایه گذاری خارجی و ایجاد همکاری مشترک میان بخش خصوصی ایران و سرمایه گذاران خارجی برای توسعه و جهش دوباره صنعت هستیم.
در این میان محمد حسن پیوندی معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با تاکید بر آمادگی برای جذب سرمایه گذاری های جدید در صنعت پتروشیمی ایران اظهار کرد: صنعت پتروشیمی در سالهای گذشته اعتبار قابل توجهی را برای تامین مالی به دست آورده است و حتی اگر تحریم ها هم برداشته نشود باز هم منابع فاینانس با استفاده از اعتبار پتروشیمی کارشان پیش می رود و بانکهای داخلی نیز بدون قید و شرط این پروژه های پتروشیمی را تامین اعتبار می کنند؛ علت آن هم این است که پتروشیمی در سالهای اخیر هیچگاه بدقولی نکرده و یک روز عقب افتادگی نداشته است.
وی اظهار امیدواری کرد که در سه تا چهار سال آینده برنامه ظرفیت تولید ١٢٠ میلیون تن محصولات پتروشیمی محقق شود و افزود: برنامه تولید پروپیلن یکی از مهمترین موارد در دستور کار ماست و در صورت قطعی شدن فاینانس چین تا چند سال آینده ظرفیت تولید متانول به ٢٤ میلیون تن می رسد.
پیوندی افزود: با افزایش میزان متانول نه تنها نیاز داخلی تامین می شود بلکه بازارهای خارجی تحت تاثیر این عرضه قرار می گیرد و قیمتها افت خواهد کرد. به عبارتی باید گفت بازار متانول هم اکنون تحت فشار تولیدات متانول ایران و شیل گس آمریکاست؛ در عین حال حرکت ال ان جی به سمت بازارهای آسیایی زیاد شده و هزینه های حمل در این مسیر قابل توجه است. نمونه چنین تلاشهایی برای متانول و بازارهای آن را می توان در کانال پاناما دید که برای تردد کشتیهای ال ان جی و متانول به سمت آسیا تلاش زیادی کردند.
وی تصریح کرد: شرکت ملی صنایع پتروشیمی از جذب سرمایه گذاری جدید خارجی حمایت کرده و آماده همکاری با سرمایه گذاران است.
از سوی دیگر سفر نمایندگان کشورهای صاحب فناوری در صنعت پتروشیمی در چند ماه گذشته افزایش قابل توجهی یافته است بطوری که در چند ماه گذشته ، تهران میزبان چند هئیت از کارشناسان ارشد و بازارگانان اروپائی بود که باتوجه به سابقه دیرین کشورهایشان در صنعت پتروشیمی ایران از علاقه مندی برای حضور در صنعت پتروشیمی کشورمان پس از رفع تحریم ها سخن می گفتند.
یکی از این کارشناسان اروپایی در گفتگویی اظهار کرد: بررسی نحوه حضور در طرح های توسعه ای پتروشیمی پس از پایان تحریم از سوی شرکت های مشاور و سرمایه گذاری آغاز شده است و در پی حضور دوباره در ایران هستیم.
وی تصریح کرد: حضور دوباره در ایران برای کشورهای صاحب فناوری در صنعت پتروشیمی یک مزیت دو طرفه است و هم ایران و هم کشورهائی که به این کشور می آیند از منافع همکاری بهره مند می شوند.
این کارشناس افزود: افزون بر حضور در طرح های توسعه ای با توجه به پیشینه همکاری ایران با کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، دانمارک، سوئد، ایتالیا و اتریش این کشورها می توانند در تامین کاتالیست و دانش فنی روز اروپا با ایران همکاری های گسترده ای داشته باشند که پیامد آن افزایش ظرفیت تولید مجتمع های پتروشیمی ایران خواهد بود.
صنعت پتروشیمی ایران به علت جذاب بودن افزون بر اروپایی ها که علاقه مند به حضور در آن هستند طرفداران آسیایی بیشماری دارد، چینی ها، هندی و کره های ها نیز با توجه به داشتن رقبای قدرتمند اروپائی نا امید از حضور در ایران نیستند و چینی ها پارسال فاینانس 4 طرح را اجرائی کردند و به دنبال حضور بیشتر در ایران هستند.
هندی ها با جدیت به دنبال حضور در چابهار قطب جدید پتروشیمی ایران هستند و با توجه به موقعیت استراتژیک این بندر می توان محصولات تولیدی را با کمترین هزینه به هند صادر کرد.
هند از دیدگاه کارشناسان انرژی می تواند در آینده نزدیک خود به یک صادرکننده عمده محصولات پتروشیمی بدل شود اما این کشور با کمبود خوراک روبروست، از این رو به تامین انرژی و نیز خوراک واحد های پایین دستی خود از مسیر ایران نیاز دارد .
همزمان با ادامه مذاکره مهاراجه ها با متولیان امر برای حضور در چابهار، چندی پیش خبری منتشر شد مبنی بر این که دو شرکت هندی تولیدکننده کود شیمیایی با تشکیل یک سرمایه گذاری شرکت مشترک به نام اس بی آی کپیتال مارکتز (اس بی آی کپ) در تلاش برای یافتن شریک ایرانی برای ساخت یک واحد تولید اوره در منطقه پتروشیمی چابهار هستند.
بدون تردید مهمترین وضعیت رقابتی برای سرمایه‌گذاری و توسعه صنایع پتروشیمی در ایران دسترسی به خوراک مناسب این صنعت یعنی گاز طبیعی، اتان، نفتا و میعانات گازی در احجامی گسترده و با قیمتی رقابتی است؛ هم‌اکنون ظرفیت صنایع تصفیه و انتقال گاز در کشور حدود 600 میلیون متر مکعب در روز است که به زودی تا حد یک هزار میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید و افزون بر این، دسترسی به اتان به عنوان خوراک پتروشیمی در تحکیم وضعیت رقابتی ایران برای تولید محصولات پتروشیمیایی نقش اساسی دارد .
در این میان، محقق نشدن برخی از برنامه های پیش بینی شده در صنعت پتروشیمی به دلایل مختلف از جمله تحریم های غرب، این صنعت را از نظر زنجیره ارزشی در وضعیتی قرار داده است که از رشد متقارنی در کشور برخوردار نباشد؛ بنابراین شتاب دهی در این بخش از بدنه صنعت نفت کشور با هدف جلوگیری از خام فروشی محصولات سودآور آن، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
کارشناسان انرژی اعتقاد دارند که سرمايه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران به علت وجود ارزش افزوده بالا، یک سرمایه گذاری مطمئن و سودآور خواهد بود؛ اما در این مسیر باید نقاط ضعف، اصلاح شده و برنامه ریزی های جدیدی انجام شود.
پرهیز از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی به علت زیرساخت های موجود می تواند در توسعه این صنعت ارزش آفرین یک مزیت به شمار آید که با یک برنامه منسجم رسیدن به اهداف پیش بینی شده میسر خواهد شد
نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد آن است که با توجه به آمایش سرزمین و پراکندگی صنایع بالادستی و پائین دستی پتروشیمی در سراسر کشور زمینه مناسبی برای توسعه صنعت پتروشیمی ایران به وجود آورده و سرمایه گذاری در این صنعت می تواند یک سرمایه گذاری مطمئن و سودآور باشد و اکنون با توجه به شرایط موجود در کشور اشتیاق خارجی ها هم برای حضور در ایران رو به افزایش است.
استفاده حداکثری از ظرفیت موجود در صنعت پتروشیمی یکی از راهبردهای پیش بینی شده در برنامه ششم این صنعت است که می تواند زنجیره ارزش را تکمیل کند، اما حضور سرمایه گذاران بخش خصوصی و به ویژه سرمایه گذاران خارجی و تسهیل در حضور آنها باید بیش از پیش افزایش یابد.
به هر حال باید در نظر داشت که وجود مخازن بزرگ گازی و خوراک فراوان، دسترسی به منابع آبی در سواحل جنوبی و قرار گرفتن در کنار مسیرهای حمل و نقل دریایی از جمله مزیت هایی هستند که ایران را به مکانی جذاب برای سرمایه گذاران صنعت پتروشیمی تبدیل کرده است.
بر اساس پیش بینی های انجام شده ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در صورت تامین منابع مالی تا ١٠ سال آینده به سالانه ١٨٠ میلیون تن می رسد، از این رو با تحقق این امر جایگاه نخست منطقه خاورمیانه در صنعت پتروشیمی به ایران اختصاص می یابد.
به پایان رساندن حدود ٦٠ طرح نیمه تمام باقیمانده از دولت های گذشته که ١٠ تا ٩٠ درصد پیشرفت دارند، می توان ظرفیت کنونی تولید سالانه محصولات پتروشیمی را به ١٢٠ میلیون تن در سال افزایش داد؛ همچنین با اجرای ٣٦ طرح تازه که به ٤١ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد، ظرفیت تولید سالانه از ١٨٠ میلیون تن در سال فراتر خواهد رفت.
کارشناسان انرژی بر این اعتقادند که یکی از مهم ترین ارکان اقتصاد مقاومتی می تواند توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی باشد و باید از خام فروشی پرهیز و در این مسیر سبد کالاهای صادراتی پتروشیمی را با هدف توسعه صادرات متنوع کرد.
سید فواد نبوی